Prof. Dr. Uğur Emek, yap işlet devret yöntemiyle yapılan otoyollarda ve köprülerde dolar cinsi fiyatların ABD enflasyonu kadar artacağını söyledi.
ABD'de nisanda alıcı enflasyonunun takvim yüzde 4,2 ile 13 yılın zirvesine yükselmesi, tüm dünya ile birlikte Türkiye'yi de etkiliyor.
ABD'de geçen yıl mayıs ayında yıllık yüzde 0,1'e değin gerileyen enflasyon, Ağustos 2008 sonrasının en yüksek seviyesine ulaşırken, ABD'de hazine tahvili faizleri yükseldi.
ABD'de parasal koşulların sıkılaşacağı endişesiyle tüm dünyada borsalarda sert satışlar görülürken, gelişen ülke para birimleriyle birlikte TL'de de bedel kaybı görüldü.
2020'yi 7,43 seviyesinde kapatan dolar/TL bugün 8,50'yi görürken, yılı 9,13 ile kapatan euro/TL'de de bugün 10,27 ile rekor seviyelere yaklaşıldı.
Türkiye'nin uzun yıllardır kurtulamadığı ve son yıllarda giderek gelişen enflasyon sorununun, önümüzdeki aylarda ABD ilk kez almak üzere gelişmiş ülkelerin de başını ağrıtması beklenirken, bu durumun Türkiye gibi yüksek dış borcu, yüksek döviz cinsi yükümlülükleri ve düşük rezervi olan ülkeleri içten etkileyecek sonuçları olacak.
1- DOLAR CİNSİ BORÇLANMA MALİYETLERİ
Türkiye'nin 1 yıl içinde döndürmesi gereken dış borcu şubatta 192 milyar dolarla rekor kırdı. Üstüne 37 milyar dolarlık da cari açık eklendiğinde 1 yıllık finansman ihtiyacı takriben 230 milyar dolara ulaşıyor.
Dış borçların döndürülmesi için dış borçlanmaya gereksinim var oysa ABD'de enflasyonun artması, dolar cinsi borçlanma maliyetleri de artırıyor. Türkiye'nin yüksek tehlike primi nedeniyle zaten benzer ülkelere göre yüksek olan dolar cinsi borçlanma maliyetlerinin önümüzdeki dönemde ülke tehlike primi düşmezse artması olası.
2- TL ENFLASYONU VE DÖVİZ CİNSİ BORÇLAR
TL'nin döviz karşısındaki layık kaybı, halihazırda nisanda yüzde 17,14 ile iki senenin zirvesine yükselen enflasyon için yukarı yönlü yeni riskler oluşturuyor.
Nitekim, Merkez Bankası'nın (TCMB) enflasyon raporuna kadar, 2020 yılını yüzde 14,6 oranıyla kapatan enflasyona, döviz kurlarındaki artışın katkısı 6,2 puan olmuştu.
TCMB, son enflasyon raporunda 2021 sonu enflasyon beklentisini yüzde 9,4'ten yüzde 12,2'ye yükseltirken, 2,8 puanlık artışın 1,8 puanla büyük bölümünün kur ve ithalat fiyatları artışından geldiğini açıkladı.
öte yandan, Türkiye'de parasal kesim dışındaki firmaların döviz pozisyon açığı, şubat itibarıyla 155,3 milyar dolar seviyesinde.
2020 sonunda milli gelirin yüzde 62,8'ine ulaşarak rekor kıran 450 milyar dolarlık dış borç de eklendiğinde, kur artışının, gelirinin büyük kısmı TL olan ulus ve özel sektöre getirdiği ilave yükler daha net görülebilir.
3- YAP İŞLET DEVRET MALİYETLERİ ARTACAK
Türkiye'nin sol yıllarda en fazla konuştuğu konulardan biri, devletin yüksek döviz cinsi gelir garantisiyle ve dövizle hesaplanan fiyatlamalarla özel sektöre yaptırdığı yap işlet devlet projeleri.
Son yıllarda çoğu otoyol, köprü, santral, hastane ve havaalanı bu şekilde yapıldı.
Bu projeleri üstlenenler, büyük oranda döviz cinsi kredilerle yatırımları yaparken, devlet de döviz cinsi mecburiyet altına girdi.
Konuyu yakından takip eden uzmanlardan Prof. Dr. Uğur Emek, yap işlet devret projeleriyle devletin 157 milyar dolar koşullu yükümlülük altına girdiğini belirtiyor.
Bu şekilde yapılan ulaştırma projelerinde geçiş ücretleri ve garanti ödemeleri döviz cinsinden hesaplanırken, fiyatlar yılda iki kez “güncelleniyor”. Güncelleme yaparken döviz kurlarındaki değişimle birlikte ABD alıcı enflasyonu da dikkate alınıyor.
Prof. Dr. Emek, ABD'de enflasyonun yüzde 4,2 ile 13 yılın zirveye ulaşmasının, kur artışıyla birlikte ayrıca geçiş ücretlerine hem de devletin ödeyeceği garanti ücretlerine ABD enflasyonu kadar zam yapılması anlamına geldiğini belirtiyor.
Osmangazi Köprüsü'nü örnek veren Emek, “Bu köprüden geçişte sözleşmeye tarafından fiyat başlangıçta 35 dolardı. Yıllar içinde ABD enflasyonu dek zamlanarak son olarak 41 dolara gelmişti. ABD'de enflasyonun artması, 41 doların daha süratli artması anlamına gelecek” dedi.
Emek, bir takım projelerde euro cinsi fiyatlama olduğunu, onların da euro bölgesi enflasyonuna kadar yükselme gösterdiğini dile getirdi.
Emre Hecin Süvarisi/Sözcü
Kaynak: www.patronlardunyasi.com URL: https://www.patronlardunyasi.com/haber/ABD-enflasyonu-yuksek-cikti-Garanti-projelere-Guncelleme-gelecek/250341
