Çocukluk Dönemi: Sanat ve müzik kayda değer

Yaşamın ilk birkaç yılının beyin hücrelerini büyütmek ve aralarında sinaps denilen bağlantıları geliştirmekle geçtiğini söyleyen Dr. Esra Mıhçıoğlu “Doğumdan 12 yaşa değin 100 milyardan artı nöron ve 100 trilyon sinaps gelişimi olur. 2 yaşındaki bir çocuk, bir yetişkinin yaklaşık iki katı dek sinapsa sahiptir. Bu da çocukların dil ve müzik gibi yeni beceriler edinmede neden bu kadar çabuk olduklarını açıklar” dedi. Çocuklarının beyin sağlığını önemseyen anne babalara değişik önerilerde yer alan Dr. Esra Mıhçıoğlu, yapılması gerekenleri şöyle sıraladı:

● Tehlikesiz oyun ortamları hazırlayın.

● Çocuklukta iyi beslenme alışkanlıkları almak, hayatın geri kalanını da olumlu etkiliyor. Kepekli tahılları, meyveleri ve yumurtaları çocuklarınızın öğünlerine ekleyin.

● Kuytu bir uyku rutini oluşturun. Bir araştırmaya tarafından, çocuklar uykuya daldığında, beynin matematik, mantık ve dil öğreniminden sorumluluk sahibi olan sol yarım küresi ile marifetli ve sanatsal işlevlerle ilgili sağ yarım küresi arasındaki bağlantılar güçlenerek benin olgunlaşmasına asistan oluyor.

● Çocuğunuzu müzikle erken tanıştırın. Araştırmalar risk altındaki çocukların iki sene boyunca müzik eğitimine katıldıktan daha sonra sesleri işleme becerisinin arttığını gösteriyor. Bu becerinin daha iyi öğrenmeye ve dil yetkinliklerine tesir ettiği düşünülüyor.

Buluğ Çağı Dönemi: Teknolojiye dikkat!

Çocukluğun arkasında beyindeki gelişmeler de farklılaşıyor. O Kadar ancak erginlik döneminde beynin üstünü örten korteks tabakasındaki incelme ile sinir hücrelerinin üzerini kaplayan ve etkili iletimi karşılayan myelin kılıf düzeyinin artması sayesinde beyindeki bağlantılar da güçleniyor. Ergenliğin, beyin gelişimi için en kayda değer fakat bir öyle da tehlikeli bir dönem olduğuna uyarı çeken Dr. Esra Mıhçıoğlu, şu önerilerde bulundu:

● Çocuğunuzu alkol ve uyuşturucu gibi zararlı alışkanlıklardan uzakta tutmanın şaşılacak derecede basit bir yolu var; iyi irtibat ve birlikte yenecek akşam yemeği.

● Tehlikesiz sporu teşvik edin. Ayrıca maddesel ayrıca de şehvetli açıdan yardımsever olan sporlar beyin gelişimi için de çok önemli.

● Yatmadan önce teknolojik cihazları kapatın. Instagram ve WhatsApp gibi programlar bu yaş grubu için önerilen dokuz saatlik uyku süresini azaltıyor. Ergenlerin birçoğu bütün gece telefonlarında video izliyor ve arkadaşlarıyla sohbet ediyor. Uyku yoksunluğu, depresyona ve çoğu dürtüsel davranışa kapı aralıyor. Ebeveyn dahil herkesin geceleri telefonları yatak odasının dıştan bırakması ve bütün elektronik cihazları kapatması bir ev kuralı olarak uygulanmalı.

● Buluğ Çağı, kilo alımı için savunmasız bir dönemdir. Gazlı içecekler ve enerji içecekleri gibi ek şeker içeren ürünleri evinizden uzakta tutun. Çocuklarınızı şekersiz bitki çayları ve bol su içmeye özendirme edin.

Yetişkinlik Dönemi: Stresle baş etmeyi öğrenin

Yetişkinlikte yani 20-39 yaşlar arasında beynin ayrı alanları birbiri ile daha da bağlantılı ışık halkası geliyor. Böylece hissi dürtüler için teftiş ve denge sistemi oluşuyor. Bu dönemde aksonların (asap lifi, nöronun elektriksel uyarıları içeren ince, uzun çıkıntısı) çevresinde daha artı miyelin geliştiğini ve beynin tamamındaki iletişimin hızlandığını anlatan Dr. Esra Mıhçıoğu, yetişkinlikte uyarı edilecek noktalar hakkında şu bilgileri verdi:

● Stresle baş etmeyi öğrenin. Araştırmalar, gerginlik, nefret edilen şey ve anksiyetenin beyni etkileyip ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde bunama ve öteki rahatsızlıkların gelişiminde büyük risklere yol açtığını ortaya koyuyor.

● açık havada egzersiz yapın. Çalışma, beyninizi sağlıklı tutmanın en manâlı yollarından biri. Koşu gerçekleştirmek, tenis oynamak ya da bisiklete binmek gibi açık hava etkinlikleri, bununla beraber D vitamini depolarınızı doldurmanıza fayda. Güneş ışığına maruz kalmanın depresyonu önleyebileceği ve uykuyu iyileştirebileceği ve her ikisinin de daha dinç bir beyin anlamına geldiğini biliyoruz.

● Sigara içiyorsanız bu alışkanlığınızı bırakmanın bütün zamanı! Sigara içmek sadece beyin hasarına ve vasküler demansa yol açıp inme riskinizi artırmakla kalmıyor. Uzun süreli sigara tüketimi, beynin dış tabakası olan, akıl, dil ve seziş gibi kritik bilişsel işlevlerin meydana geldiği beyin korteksinin incelmesine niçin olabiliyor. 

Orta Yaş Dönemi: Sağlığınızı koruyun

Orta yaşta ortaya meydana çıkan obezite, yüksek kolesterol, yüksek tansiyon ve diyabetin beyin sağlığını da etkilediğine uyarı çeken Dr. Esra Mıhçıoğlu, 40-64 yaş dönemine özel şu uyarılardı bulundu:

● Daha fazla düşünün. Öbür bir ülkeye dolaşmak, yeni bir dil öğrenmek, tipik olarak ilginizi çekmeyen film türlerini izlemek ve eleştirmek veya ilgi alanınız dışındaki kitapları okumak bu konuda size muavin olur.

● Diyabetin kontrolünü elinize alın. Bu sayede demans riskini yarıya indirebilirsiniz.

● Kilo verme konusunu önemseyin. Araştırmacılar gelişen gövde ağırlığı ile beynin öğrenme ve akıl için önemli bir alanı olan hipokampusun boyutunun azalması aralarında bir bağlantı ortaya koydu. Haftada üç defa en düşük 30 dakika kardiyovasküler alıştırma yapın ve kilo verme konusunda doktorunuzla konuşun.

● Uyku apnesi sorununuz varsa tedavi için harekete geçin. Türkiye'de, takriben 1.5 milyon kişi, tıkalı hava yolları rahatsızlığı sebebiyle gece her tarafında solunumun onlarca defa durmasına niçin olan uyku apnesinden felakete uğramış. Incelemeler uyku apnesi olan yetişkinlerin daha erken yaşta bilişsel düşüş yaşadığını kanıtlıyor. 

Ihtiyarlık Dönemi: Sosyal ve zihinsel olarak faal kalın

65 yaşından sonra beyinde bir takım şansın dönmesi zorunlu oluyor. Oysa ne dek fazla vücudunuzu dinç tutarsanız ve beyninizin ayrı bölümlerine meydan okursanız, iyi çalışmasını da o kadar desteklersiniz. Beynin faal ve dinç tutulmasıyla şiddetli bilişsel kayıpların 5 sene ötelenebildiğini kaydeden Dr. Esra Mıhçıoğlu, “Bu yaş grubunda Alzheimer hastalığı ve diğer demans türleri ile inme için risk artar. 65 yaşın üzerindeki dokuz kişiden biri Alzheimer hastalığına yakalanır ve 85 yaşına gelindiğinde bu risk üçte bir olur. Vücudunuz zayıfladıkça düşme riskiniz artar, bu da beyin sağlığını tehlikeye atabilir” diye uyarıyor. Dr. Esra Mıhçıoğlu’nun bu döneme özel öteki uyarıları şöyle:

● Günde asgari bir arkadaşınızı arayın. Arkadaşlarınız ve ailenizle ne kadar çok irtibat halinde olursanız, beyninizi çalıştırmanız için pek fazla fırsat yaratırsınız. Daha eksik sıklıkta sosyal irtibat, yalnızlık ve bedensel durağanlık ileri yaşam depresyonu dahil elde etmek üzere diğer iyi tanıdık demans risklerini artırır.

● Akıllı telefon kullanımını öğrenin. Çok pozitif teknoloji artan beyin için zararlı olabilirken, uzakta eğitim, online bankacılık, online alışveriş, telefonunuzda sözcük sudoku oyunları oynamak manâlı olabilir. Sosyal ve zeka olarak faal kalmanın bir aracıdır.

● Haftada en düşük bir kere farklı şeyler yapın. Emeklilikte halk çoğunlukla aynı alışkanlıkları sürdürür. Ama küçük yenilikler yaparak motivasyonu, uyanıklığı ve hızı artıran zinde bir nörotransmiter (nöronlar arasında iletişimi sağlayan kimyasallar) olan norepinefrin hormonunun salgılanmasını uyarabilir ve bu şekilde öğrenmeniz kalıcı ülkü kazanç.

● Yürüyüş gibi orta düzeyde egzersizin hem dinç yaşlılarda ayrıca de hafif bilişsel bozukluğu olanlarda beynin dış tabakasının küçülmesini aksine çevirmeye yardımcı oluyor. Günde 15 dakika kadar kısa bir yürüyüş bile etkili. Kuvvet antrenmanları beyin sağlığının korunmasında önemlidir. böylece tekerlekli sandalyeye bağlıysanız bile oturarak egzersiz yapabilirsiniz.

● Evinizi güvende tutun. Düşmeler, travmatik beyin hasarının önde gelen nedenidir ve 75 yaşından sonra düşme riski büyük ölçüde artar. Başınızı döndüren herhangi bir hap kullanmadığınızdan, gözlük reçetenizin güncel olduğundan belirlenmiş olun ve gözlerinizi denetleme ettirin. Kablolar, kilimler ve gevşek korkuluklar gibi takılma riskini artıran durumları gözden geçirin. 

Kaynak: www.milliyet.com.tr URL: http://www.milliyet.com.tr/pembenar/cocukluktan-yasliliga-beyni-zinde-tutacak-oneriler-6460138