Özellikle Akdeniz iklimi gibi sıcaklığın yaz aylarında epeyce yüksek olduğu bölgelerde orman yangınları zorunlu bir fenomen. Bu, gerçekte her yıl tekrarlanan bir durum. Ama son yıllarda küresel ısınmanın ve iklim değişikliğinin hızlanmasıyla yangınlarda da çoğalma olduğu kesin.

ABD’de, Avustralya’da hatta burnumuzun dibindeki Yunanistan’da yahut diğer Akdeniz ülkelerinde de yaz aylarında yangınların arttığını görüyoruz. bununla birlikte, ülkemizdeki özellikle tatil bölgelerinde çıkan yangınlara ilişkin sıklıkla “sabotaj” iddiası gündeme geliyor. Oysa bunu acele ile önce insan kaynaklı yangın nedenlerinin epeyce fazla olduğunu belirtmekte menfaat var: sigara izmaritleri, cam kırıkları, anız ışıklandırma, mangal vb… Fakat yangınların meçhul nedenlerinin dıştan kayda değer bir nedeni de iklim. Şüphesiz bu, bilim insanlarının ifadesi.

Sizler için orman yangınlarının nedenlerini ve iklimle ilişkisini çeşitli kaynaklardan derleyerek yazdık.

Türkiye’nin orman yangını söndürmede kullandığı teknolojiler

Orman yangınları ve iklim ilişkisi

Yangınlar denilince Türkiye’de akla gelen ilk akademisyenlerden biri Prof. Dr. Çağatay Tavşanoğlu. Hacettepe Üniversitesi Biyoloji bölümü Ekoloji anabilim dalında yangın ekolojisi üzerine çalışmalarını yürüten Tavşanoğlu, yangınların nedenlerine ilişkin görüşlerini Twitter’da açıklıyor.

Son günlerde ülkemizi kasıp kavuran orman yangınları hakkında Prof. Dr. Tavşanoğlu şu şekilde izah etme yaptı: “Başta millet arasında yaygın şekilde kabul gören ancak herhangi bir kanıta dayanmayan ve realist olmayan, ‘otel için yakıldı‘ veya ‘terör eylemi‘ gibi ifadeleri eleyelim. Münferit durumlar olabilir ancak bugünlerdeki peşisıra gelen yangınlar bunlarla açıklanamaz.

Yangınların sebeplerini anlayabilmek için Akdeniz ekosistemlerinin yangınla olan ilişkisini insan etkisinden bağımsız olarak irdelemek gerekir. Buradaki bitki toplulukları (Kızılçam ormanı, makilikler) yüksek derecede yanıcı özelliğe sahiptir. Akdeniz ormanları ve çalılıkları yüksek yanıcılığa sahip olmaları nedeniyle, çağdaş insan daha ortaya çıkmamışken bile doğal yangınlara maruz kalmaktaydı. Halen orman yangınlarının bir kısmının doğal sebeplerden (bilhassa yıldırım) ortaya çıktığını unutmamak gerekir.”

Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre yangınların çıkış nedenleri.

Tweetinin devamında ise Tavşanoğlu, şöyle devam etti: “Milyonlarca yıl boyunca yangınla haşır neşir olan Akdeniz bitkileri, yangınla başa çıkmalarını sağlayan ve yangın tamamen üreyip çoğalabilmelerine olasılık tanıyan değişik özellikler evrimleştirmişlerdir. Akdeniz bitkileri yangından sonra popülasyonlarını yenileme kapasitesine sahiptir. Dolayısıyla, Akdeniz orman ve çalılıklarında yangından sonradan ekosistem ortadan kalkmaz, tersine biyoloji ile ilgili çeşitlilikte artma olur.”

Yangınlar neden zorlama söndürülüyor?

Ardından Prof. Dr. Tavşanoğlu, yangınların yayılması ve söndürülememe nedenlerine değindi: “Bugün karşılaştığımız yangınların bazılarının (mesela, Manavgat yangını), bu değin yayılmasının ve söndürülememesinin sebeplerinden birisi yüksek sıcaklıklar, düşük nem koşulları ve hızlı esen kuru rüzgarlardır.

Terör kaynaklı orman yangınları. (Kaynak; OGM)

Daha çok yangının çıkmasının bir mümkün sebebi de son yıllarda orman içlerinde insan faaliyeti için bahşedilen izinlerin geçmişe göre fazla artması olabilir. Bu şart, doğal alanlar ile insan kullanımı alanlarının kesişme noktalarını artırarak yangın çıkma riskini büyütmekte.

Aynı şekilde, turizm faaliyetlerinin artması da insan kaynaklı yangınların sayısında ciddi bir artışa neden olmakta. Bu şart, yüksek sıcaklıklarla birleştiğinde, yangınların bazılarının çabuk söndürülememesine niçin olmakta ve büyük yangınlar oluşmakta.”

Yangın haritaları nelere muhabere ediyor?

ETH Zürih‘te doktora yapan İsmail Bekar, yangın ekolojisi üzerine çalışmalarını sürdürüyor. Twitter’da çoğunlukla alanına ilişkin paylaşımlar yapmayı da ihmal etmiyor. Türkiye’deki orman yangınlarının üstüne Bekar, çeşitli açıklamalarda bulundu.

28 Temmuz 2021 gününe ait küresel yangın haritası. (Kaynak; NASA)

Sabotaj iddialarına yönelik Bekar, şu şekilde konuya tarafsızlık getirdi: “Raslantı denilen yangınlar zaten insan kaynaklı olması muhtemel yangınlardır. Mangal, elektrik telleri, otoyollardan geçen arabalar, sırça parçaları, sigara izmaritleri. Yangın çıkması için böylece çok sebep var ancak. Her şeyi entrika teorisine bağlamayın.”

Bir diğer Twitter gönderisinde ise İsmail Bekar, “Dünyada son 24 saatte çıkan yangınların haritası. Noktanın kırmızı olması o bölgede bir yangın varlığını gösteriyor. İlk fotoğraf tüm dünyayı gösterirken ikinci fotoğrafta Akdeniz havzası ülkelerine odaklandım.” dedi.

İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesinden Prof. Dr. Doğanay Tolunay, orman yangınları hakkında görüşlerini belirtti. Twitter’daki bir paylaşımında, “Orman yangınlarının yüzde 89’u insan kaynaklıdır. Son 10 yılda nedeni bilinmeyen yangın sayılarında artma olmuştur. Bu şart yangın çıkış nedeninin delillerle ispatlanmasının oldukça kuvvet olmasından kaynaklanmaktadır.” dedi.

Arkasından kaza ve ihmalkârlık kaynaklı yangın nedenlerini Prof. Dr. Tolunay şöyle açıkladı: “Biçilen Tarlada Kalan Kökler, sigara, piknik, enerji tesisleri, piknik dikkatsizlik-kaza nedenli yangınların nedenidir. kasten çıkarılan yangınlarda kundaklama ön plana çıkmaktadır. Terör amaçlı çıkarılan yangınlar ise yıllık ortalama 9 (sayısı) kadardır.”

Neticede, Akdeniz bölgesindeki yangınlar için sabotaj veya elbette iklim diyemeyiz. Fakat veriler iklimin koskocoman bir etken olduğunu ortaya koyuyor. Yangınlardan iklimi soyutlayarak bir hüküm vermek oldukça yanlış olur. İlerleyen zamanlarda yangınların sebebine ilişkin belki de nihai bulgular çıkar.

Aşağıdaki video NASA’nın paylaştığı küresel yangın haritası. Bu haritaya dayanarak yangınların yıldan yıla nasıl bir değiştirme gösterdiğini görebilirsiniz.

Kaynak: shiftdelete.net URL: https://shiftdelete.net/orman-yanginlari-sebebi-bilim-insanlari-ne-diyor