Hadisi şerifi nasıl anlamalıyız? Hadisten çıkarmamız gereken dersler nelerdir?
Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine kadar Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“ Cenâzeyi seri taşıyın. Eğer o iyi bir kişi ise, bu onun için bir hayırdır; onu bir an evvel kabirdeki hayır ve sevabına kavuşturmuş olursunuz. Yok eğer iyi bir kişi değilse, bu da bir şerdir; onu hızla omuzlarınızdan atmış olursunuz.” (Buhârî, Cenâiz 51; Müslim, Cenâiz 50, 51. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Cenâiz 46; Tirmizî, Cenâiz 30; İbni Mâce, Cenâiz 15)
Müslim’in rivayetinde (Cenâiz 50), “fehayrun tükaddimûnehâ aleyhi” (hayrı ona kavuşturmuş olursunuz) ifadesi bulunmaktadır
Ebû Sa’îd el-Hudrî radıyallahu anh’den söylenti edildiğine kadar Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyururdu:“Ölü tabuta konup da erkekler onu omuzlarına aldıkları süre, eğer o iyi bir birey ise; “beni bir an önce yerime ulaştırınız!” der; eğer iyi biri değilse, “yazık, beni bu tabut ile nereye götürüyorsunuz?” diye haykırış eder. Ölünün bu seslenişini insanlardan başka her yaratık işitir. Ola Ki insan bu sözleri işitecek olsaydı, düşüp bayılırdı.” (Buhârî, Cenâiz 50, 52, 90. Keza bk. Nesâî, Cenâiz 44)
Hadisi Nasıl Anlamalıyız?Birinci hadiste, ölü tabuta konulduktan yani defn için hazır ülkü getirildikten sonradan, ağırdan almayıp, bir an önce onu kabre yerleştirmek için acele davranılması nasihat edilmektedir. Bu öğüt ile aşırı bir sürat önerilmemekte, biraz everek götürülmesi istenmektedir.
Bu tavsiyenin gerekçesi, ölünün hâlidir. Eğer ölen kişi iyilerden ise, onu çabucak götürmek bir hayırdır. Zira o birey, kabirde kendisini bekleyen hayır ve sevaba bir lahza önce ulaştırılmış olur. Olur Ya iyi bir birey değilse, onu taşıyıp durmakta da bir hayır bulunmadığı için bir lahza önce omuzlardan atılmış olur. Bu da onu taşıyanlar için kayda değer bir husustur.
Burada iyi kişi için “sulehâdan ise” diye açık ifade kullanıldığı halde, kötü birey için “kötü biri ise” denilmeyip “İyilerden değilse” şeklinde bir ifade kullanılması, müslümanın üslûbunun ne derece olumlu ve nâzik olması gerektiğini göstermektedir.
Doğrusu ölüm olayının gerçekleştiğinden tamamen kesin olunduktan sonra cenazeyi bir lahza önce kabrine ulaştırmaya kastetmek gerekir. Kişinin öldüğü, bugün artık “ölüm raporu” ile tevsik edilmektedir. Bu noktaya özel bir tartı verilmelidir. çok eskiden yapıldığı şekilde, tam anlamıyla ölmemiş kimseleri defnetmek gibi acayip durumlara düşülmemelidir.
öte taraftan yıkanmış, kefenlenmiş ve tabuta konulmuş olan bir cenazeyi de gereksiz yere bekletmenin, hele bando eşliğinde sıradan yürüyüşten daha ağır bir yürüyüşle taşımanın hiçbir anlamı yoktur. Günümüzde özellikle büyük şehirlerde cenazeler, cenaze arabaları ile taşındığı için bu sırada orta derecede bir hız yapılmalıdır.
Bilhassa uzaktan yerlerdeki akrabaları gelsin diye, tüm hazırlıkları baştan olan cenazenin bekletilmesi, ailesi yanında uzun vakit bırakılması dürüst değildir. Nitekim Sevgili Peygamberimiz “Bir müslümanın cenazesini ailesinin gözü önünde bekletmek yerinde değildir” (Ebû Dâvûd, Cenâiz 34 ] buyurmuştur.
İkinci hadiste, cenaze nakliye görevinin ilk olarak erkeklere ait olduğu, “erkekler omuzlarına aldıklarında..” cümlesinden anlaşılmaktadır. Yine De bu bir haber cümlesidir. Hüküm açıklama etmez denilebilir. Oysa unutulmamalıdır oysa “şâriin sözünü, olayı haber vermekten ibaret saymak, onu dikkatsizlik etmektir ve asla dürüst değildir”. Kanun koyucunun sözünü, şer‘i bir hüküm açıklama edecek şekilde eleştirmek gerekir. Bu husus, Hz. Peygamber’in haber cümlesi şeklindeki bütün beyanları için geçerlidir.
Yine bu hadiste, ölünün iyi veya kötü biri olması hallerinde, geride kalanlara verdiği mesaja dikkat çekilmektedir. Ölünün “beni çabucak yerime ulaştırın” veya “ beni bu tabut ile nereye götürüyorsunuz?” demesi hâl diliyle söylenmiş bir söz müdür, yahut reel bir demeç mıdır? Hadis şârihleri her iki ihtimali de muhtemel görmektedirler. Bu konuşmanın kelimelerine takılıp kalmak yerine cenazeden alınması gerekli ibreti yetişmek, aynı yolculuğa bir gün mutlaka çıkacak olan bizler için fazla daha hayırlı ve önemlidir.
Hz. Peygamber bu açıklamasıyla, cenazeden ibret alınması gerektiğine sinyâl etmiştir. Eğer anında her gün şahidi olduğumuz vefat olayından ibret almasını bilseydik ve tabut içindekilerin durumlarını yeterince anlasaydık, her halde düşüp bayılmamız pek alışılagelmiş olurdu.
Hadisten Çıkarmamız Gereken Dersler Nelerdir?Cenazeyi kabre süratlice götürmek iyi olur. Ölen kimseler ya iyidir ya da değil. Her iki halde de bizim onlardan alacağımız ibretler vardır. Onların bize ulaştırmaya çalıştıkları son mesajlarını sevgili Peygamberimiz haber vermiştir. Cenaze taşıma işi erkeklere yaraşır.
Kaynak: Riyazüs Salihin, Erkam Yayınları
