Hadisi şerifi nasıl anlamalı ve amel etmeliyiz? Hadisten çıkarmamız gereken dersler nelerdir?
Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine kadar Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“ Cenâzeyi hızlı taşıyın. Eğer o iyi bir birey ise, bu onun için bir hayırdır; onu bir an evvel kabirdeki hayır ve sevabına kavuşturmuş olursunuz. Yok eğer iyi bir kişi değilse, bu da bir şerdir; onu çabucak omuzlarınızdan atmış olursunuz.” (Buhârî, Cenâiz 51; Müslim, Cenâiz 50, 51. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Cenâiz 46; Tirmizî, Cenâiz 30; İbni Mâce, Cenâiz 15)
Müslim’in rivayetinde (Cenâiz 50), “fehayrun tükaddimûnehâ aleyhi” (hayrı ona kavuşturmuş olursunuz) ifadesi bulunmaktadır.
Aşağıdaki hadis ile birlikte açıklanacaktır.
Ebû Sa’îd el-Hudrî radıyallahu anh’den rivayet edildiğine kadar Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyururdu:
“Ölü tabuta konup da erkekler onu omuzlarına aldıkları süre, eğer o iyi bir birey ise; “beni bir lahza önce yerime ulaştırınız!” der; eğer iyi biri değilse, “eyvah, beni bu tabut ile nereye götürüyorsunuz?” diye feryat eder. Ölünün bu seslenişini insanlardan diğer her yaratık işitir. Şayet insan bu sözleri işitecek olsaydı, düşüp bayılırdı.” (Buhârî, Cenâiz 50, 52, 90. Hem bk. Nesâî, Cenâiz 44)
Hadisi Nasıl Anlamalıyız?Birinci hadiste, ölü tabuta konulduktan yani defn için hazır hale getirildikten sonradan, ağırdan almayıp, bir an önce onu kabre yatırım yapmak için acele davranılması öğüt edilmektedir. Bu öğüt ile fazla bir hız önerilmemekte, biraz everek götürülmesi istenmektedir.
Bu tavsiyenin gerekçesi, ölünün hâlidir. Eğer ölen kişi iyilerden ise, onu hızlıca götürmek bir hayırdır. Zira o kişi, kabirde kendisini bekleyen hayır ve sevaba bir an önce ulaştırılmış olur. Şayet iyi bir kişi değilse, onu taşıyıp durmakta da bir hayır bulunmadığı için bir an önce omuzlardan atılmış olur. Bu da onu taşıyanlar için manâlı bir husustur.
Burada iyi kişi için “sulehâdan ise” diye açık ifade kullanıldığı halde, fena kişi için “kötü biri ise” denilmeyip “İyilerden değilse” şeklinde bir ifade kullanılması, müslümanın üslûbunun ne derece olumlu ve nâzik olması gerektiğini göstermektedir.
Fiilen vefat olayının gerçekleştiğinden iyice kesin olunduktan daha sonra cenazeyi bir lahza önce kabrine ulaştırmaya niyetlenmek gerekir. Kişinin öldüğü, bugün artık “ölüm raporu” ile tevsik edilmektedir. Bu noktaya özel bir tartı verilmelidir. çok eskiden yapıldığı şekilde, bütün anlamıyla ölmemiş kimseleri defnetmek gibi garip durumlara düşülmemelidir.
öte taraftan yıkanmış, kefenlenmiş ve tabuta konulmuş olan bir cenazeyi de yok yere bekletmenin, hele bando eşliğinde alışılagelmiş yürüyüşten daha ağır bir yürüyüşle taşımanın hiçbir anlamı yoktur. Günümüzde bilhassa büyük şehirlerde cenazeler, cenaze arabaları ile taşındığı için bu sırada orta derecede bir sürat yapılmalıdır.
Özellikle uzakta yerlerdeki akrabaları gelsin diye, bütün hazırlıkları bitmiş olan cenazenin bekletilmesi, ailesi yanına uzun süre bırakılması dürüst değildir. Nitekim Sevgili Peygamberimiz “Bir müslümanın cenazesini ailesinin gözü önünde bekletmek yerinde değildir” (Ebû Dâvûd, Cenâiz 34 ] buyurmuştur.
İkinci hadiste, cenaze nakliye görevinin ilk olarak erkeklere ait olduğu, “erkekler omuzlarına aldıklarında..” cümlesinden anlaşılmaktadır. Yine De bu bir haber cümlesidir. Hüküm açıklama etmez denilebilir. Fakat unutulmamalıdır ki “şâriin sözünü, olayı haber vermekten ibaret saymak, onu dikkatsizlik etmektir ve asla doğru değildir”. Kanun koyucunun sözünü, şer‘i bir hüküm ifade edecek şekilde yorumlamak gerekir. Bu husus, Hz. Peygamber’in haber cümlesi şeklindeki bütün beyanları için geçerlidir.
Yine bu hadiste, ölünün iyi ya da fena biri olması hallerinde, geride kalanlara verdiği mesaja uyarı çekilmektedir. Ölünün “beni tez yerime ulaştırın” veya “ beni bu tabut ile nereye götürüyorsunuz?” demesi hâl diliyle söylenmiş bir söz müdür, yoksa reel bir beyan mıdır? Hadis şârihleri her iki ihtimali de muhtemel görmektedirler. Bu konuşmanın kelimelerine takılıp kalmak yerine cenazeden alınması zorunlu ibreti tutmak, aynı yolculuğa bir gün mutlaka çıkacak olan bizler için fazla daha hayırlı ve önemlidir.
Hz. Peygamber bu açıklamasıyla, cenazeden ibret alınması gerektiğine muhabere etmiştir. Eğer hemen her gün şahidi olduğumuz ölüm olayından ibret almasını bilseydik ve tabut içindekilerin durumlarını yeterince anlasaydık, her halde düşüp bayılmamız pek bayağı olurdu.
Hadisten Çıkarmamız Gereken Dersler Nelerdir?Cenazeyi kabre süratlice götürmek iyi olur. Ölen kimseler ya iyidir veya yok. Her iki halde de bizim onlardan alacağımız ibretler vardır. Onların bize ulaştırmaya çalıştıkları son mesajlarını sevgili Peygamberimiz haber vermiştir. Cenaze taşıma işi erkeklere yaraşır.
Kaynak: Riyazüs Salihin, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan
