Mehir nedir? Mehir niçin ve ne süre verilir? Mehirin önemi nedir? Mehir ile ilgili bilinmesi gerekenler...
Erkeğin evlenirken karısına verdiği ya da vermeyi vaat ettiği para ya da sair bir mala mehir denmektedir.
MEHİR NEDİR?
Kur’ân-ı Kerîm’de evlenen erkeğin karısına devretmek zorunda olduğu mehirle ilgili olarak müteaddit âyetler vardır. (en-Nisâ 4/4, 24) Birçok toplumda evlenme esnasında eşlerden birinin diğerine ya da diğerinin ailesine para veya sair bir mal verme geleneği vardır. Hıristiyanlardaki drahomada olduğu gibi zaman zaman huysuz örnekleri görülmekte ise de umumiyetle bayan yok, erkek tarafı evleneceği kızın ailesine bir takım hediyeler vermekte ve ödemelerde bulunmaktadır.
Eski Türkler’de de bu anlamda almak üzere kalın uygulaması vardır. Kalın evlenecek erkeğin müstakbel karısının ailesine yaptığı ödemeler anlamında kullanılmaktadır. Bu ödemeler mutlaka evlilikten önce yapılırdı. Benzer uygulamaya muhtelif adlarda (meselâ mehir, dowry) diğer toplumlarda da rastlanmaktadır. Bu yönüne bakarak evlenme akdinin eski dönemlerde bir satım akdi, erkeğin yaptığı edimin de bir satış bedeli olarak kabul edilip edilmediği tartışılmıştır.
MEHİR HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER
İslâm hukukundaki mehir uygulaması da bir yönüyle bu uygulamaya benzemektedir. Fakat yine de arasında manâlı bir ayrım vardır. İslâm hukukundaki mehir evlenecek kızın ailesine değil, doğrudan kendisine verilmekte veya ilk elden ona borçlu olunmaktadır.
Dolayısıyla İslâm hukukunda uygulandığı şekliyle mehirin satmak bedeline, evlenmenin de satım akdine benzetilmesi muhtemel değildir. Çünkü nikâh akdini satım akdine benzettiğimizde satım bedeli bana kalırsa satımın konusu olan kimseye verilmiş olmaktadır. öte yandan evlenecek kızın evlenme sözleşmesinin tarafı olduğunda hiç bocalama yoktur. Bir kimsenin bir akdin keza konusu ayrıca de tarafı olması ve satım bedelini de kişisel olarak alması hukuken mümkün değildir. Diğer Taraftan bayan almış olduğu bu mehir karşılığında Hanefîler’e tarafından herhangi bir çeyiz düzenlemek mecburiyetinde de değildir. Öteki mallarında nasıl tasarruf edebiliyorsa bunda da benzer şekilde tasarruf etme yargı ve yetkisine sahiptir. Hem mehir nikâhın şartlarından değil sonuçlarından biridir; nikâh esnasında belirtilmemiş bile olsa, hatta verilmeyeceği şart edilmiş bile bulunsa yeniden evlenen bayan mehire hak kazanır. Mehirin belirlenmemiş bulunması evlenmenin geçerliliğine halel getirmez. Bu yönüyle de mehir satım bedelinden ayrılmaktadır. Çünkü bir satım akdinde satım bedeli sonuç değil o akdin afiyet şartlarından biridir. Satım bedeli belirlenmediğinde akid fâsid olur.
MEHİRİN ÖNEMİ NEDİR?
İslâm dünyasının kayda değer bir kısmında uygulanma imkânı bulan Hanefî görüşünü dikkate alırsak İslâm hukukunda mehirin kadını keza evliliğe ısındırmak hem de ona belirli bir malî güç kazandırmak düşüncesiyle getirilmiş olduğunu söylememiz gerekir. Özellikle kocanın sahip olduğu tek taraflı irade beyanıyla boşama yetkisini kötüye kullanması durumunda bayan böyle bir malî imkâna fazlasıyla gereklilik duyacaktır. Boşanma hakkının suistimal edildiği bölgelerde mehir miktarının yüksek tutularak bu suistimale belirli ölçüde engel olunması da mehirin kadına ve izdivaç birliğine kazandırdığı bir başka avantaj olmaktadır.
Mehirin mahiyeti ve çeyiz konusunda Mâlikîler Hanefîler’den farklı düşünmekte ve mehiri âdeta evliliğin kuruluş harcamalarına kocanın önceden yapmış olduğu bir ödeme olarak kabul etmektedirler. Çünkü onlara tarafından kadın almış olduğu mehir karşılığında ve onunla orantılı bir çeyiz hazırlamak mecburiyetindedir.
MEHİRİN MİKTARI NE KADARDIR?
Mehir olarak her türlü mülk veya parasal değeri olan her türlü avantaj tesbit edilebilir. Mehirin en düşük miktarı Hanefîler’e tarafından 10 (ilk asırda 10 dirhem yaklaşık iki koyun bedeli idi), Mâlikîler’e göre ise 3 dirhem gümüştür. Şâfiî ve Hanbelî hukukçulara kadar ise mehirin bir daha aşağı sınırı yoktur, tıpatıp bir üstteki sınırı olmadığı gibi. Mehirin üst sınırının olmadığı konusunda Hanefî ve Mâlikîler de diğer iki mezhep gibi düşünmektedir. Hz. Ömer kendi halifeliği dö- neminde evlilikleri kolaylaştırmak için mehire üst sınır getirmek istemiş, fakat bir kadının “Onlara kantarla vermiş olsanız da hiçbir şeyi geri almayın” (en-Nisâ 4/20) âyetini kanıt getirmesi karşısında bu düşüncesinden vazgeçmiştir.
Mehir nikâh derhal belirlenip belirlenmemesine kadar ikiye ayrılmaktadır. Eğer nikâh anında belirlenmişse buna mehr-i müsemmâ, belirlenmemişse buna da mehr-i misil denir. Misil mehir evlenen kızın akrabaları arasında her bakımdan kendi konumundaki kızlara ödenen mehir demektir. Bir anlamda rayiç mehir olmaktadır. Izdivaç sırasında mehir belirlenmemişse ya da bir sebeple belirlenen mehir geçersiz sayılırsa o zaman evlenen bayan misil mehire yargı kazanır. Mehir, ödenme zamanına tarafından de muaccel veya müeccel mehir diye ikiye ayrılmaktadır. Muaccel mehir evlilik hemen peşin olarak ödenen mehir demektir. Ödenmesi sonraya bırakılan mehire de veresiye mehir anlamında müeccel mehir denmektedir. Ödenmesi sonraya bırakılan mehir için bir ödeme zamanı belirlenmişse o süre ödenir. Ama genelde yapıldığı üzere bir vade belirtilmemişse mehirin vadesi boşanma hemen veya taraflardan birinin ölmesi durumunda gelmiş kabul edilir.
Sahih bir evliliğin ardındaki mehirin ödenmesinin gerekli olması, bir diğer ifadeyle mehir borcunun doğması için ya evlenen bayan zifaf için hazırlanmış olmalı ve arasında sahih halvet vuku bulmalı ya da taraflardan birisi nikâhtan daha sonra ve zifaf ya da sahih halvetten önce ölmüş bulunmalıdır. Sahih halvet eşlerin izni olmadan kimsenin giremeyeceği, erkek ve kadının, kimsenin göremeyeceği, uğrayıp rahatsız edemeyeceği bir mekânda baş başa olmaları anlamına gelmekte ve bir takım bakımdan zifafla aynı hukukî sonuçları doğurmaktadır. Nikâh akdi yapıldıktan sonradan, lakin zifaf ya da sahih halvetten önce bir ayrılık vuku bulursa ayrılığa kimin sebep olduğuna bakılır. Eğer ayrılığa erkek sebep olmuşsa mehirin yarısını karısına ödemelidir. Ayrılığa kadın sebep olmuşsa veya erkek velisinin kendisi namına yapmış olduğu evliliği bulûğ muhayyerliği denilen tercih hakkını kullanarak bozmuşsa eski karısına mehir namına herhangi bir ödeme yapması gerekmez.
Kaynak: İslam İlmihali 2, TDV Yayınları
MEHİR İLE İLGİLİ BENZER YAZILAR
MEHİR HANGİ AYETTE GEÇİYOR? BOŞANMADAN SONRA VERİLEN NAFAKA MEHİR YERİNE GEÇER Mİ? MEHİR OLARAK MÜLK OLMAYAN BİR ŞEY İSTENİR Mİ? EN KIYMETLİ MEHİRİslam ve İhsan
Kaynak: www.islamveihsan.com URL: https://www.islamveihsan.com/mehir-nedir-mehir-neden-verilir.html
