"Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Zira zannın bir kısmı günahtır" ayetini nasıl anlamalıyız?
Cenab-ı Hak şöyle buyuruyor:
"Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Zira zannın bir kısmı günahtır." (Hucurât sûresi, 12)
İSM VE ZAN NE DEMEKTİR?
İsm, cezalandırılması gereken günah demektir. Zan ise, olanak üstüne hüküm vermektir. Binaenaleyh zanna dayalı hükümlerin doğruluğu da zannîdir, asla belirlenmiş değildir. Başkasının hakkının söz konusu olduğu yerlerde verilmiş hatalı hükümler neticede iftira ve bühtan olarak büyük bir vebal sebebidir. Zannın kaynağı özellikle eğer kişinin nefsi ise hata ve vebal daha da büyür. Bu sebeple ihtiyat ve tedbir, zannın çoğundan ya da çoğu zandan kaçınmayı gerektirir.
Zannın bir kısmının günah olduğunun belirtilmesi, her şeye rağmen her zannın mutlaka vebali gerektirmediğini gösterir. Hatta, Allah ve mü'minler hakkında hoş zanda bulunmak vâciptir. Durumu bilinmez bir kişi hakkında güzel zanda bulunmak vâcip olmasa bile kötü zanda bulunmak da câiz değildir. Oysa haksızlığı ve günahkârlığı tanıdık kişiler hakkında kötü zanda bulunmak haram değildir.
"Zannın çoğundan kaçının" buyurulması, genel bir üslûp içinde kaçınılması vâcip olan zanlar bulunduğunu gösterir. Durum tamamen belirtilmiş hale gelmeden birileri hakkında kötü zanda bulunmaya cür'et edilmemesini tenbih anlamı taşır. Çünkü bilmeden ağır veya büyük günah olan zanna düşme tehlikesi dâima vardır.
Kaynak: Riyazüs Salihin, Erkam Yayınları
