Her girişimcilik programının olmazsa olmaz bir parçası mentorluk oluyor. Peki teşebbüs mentorluğu hakkında ne biliyoruz? Gerçekten bir faydası olup olmadığı hakkında bir bilgimiz var mı? Konuyu öbür yönlerden ele alarak deneyimlerimi ve araştırmalarımı birleştirerek sizlere mentorluk hakkındaki bir yazı hazırladım. Mentor mu ? Mentör mü? En ilk önce bunu netleştirmek de avantaj var. Türk Dil Kurumu sözlüğüne kadar doğru başvuru formu mentor. Lakin mentor'un okunuşunun kulağı birazcık tırmalıyor olması ve söyleyiş olarak aynı olmasının tahmin edildiği “monitör” gibi kelimelerden yola çıkınca “mentör” kelimesinin daha sık kullanıldığına tanık olmanız sıradan. Mentorluk Nedir? Geçmişi Nereye Dayanıyor? Mentorluk, daha tecrübeli olan şahısların (mentor) nispeten daha az tecrübeli olan kişilere (menti) tecrübe ve bilgilerini transfer sürecidir. Mentorluğu en kısa ifadeyle “düşünce hocalığı” olarak tanımlayabiliriz. Mentorun başlıca görevi menti'sine tecrübelerini paylaşarak yol göstermek ve öğrenme motivasyonu vermektir. böylece danışmanlık ve eğitmenlikten daha öbür bir yerde duruyor. “Mentor” ifadesi Yunan mitolojisine dayanıyor. Mitolojiye tarafından İthaka kralı Truva savaşına giderken oğlunu Mentor isimli birine emanet ediyor ve kendisinin yokluğunda oğluna us hocalığı yapmasını ve onu yetiştirmesini istiyor. Tarih baştan başa pek çok hükümdar'ın mentor denebilecek özellikteki düşünce hocaları göre yetiştirildiği biliniyor. Aristo'nun Büyük İskender'e, Akşemseddin'in Fatih Sultan Mehmet'e yaptığı gibi. Keza Türk tarihindeki Atabeg ve Lala'ları da bir anlamda mentor olarak ölçmek olası. Günümüzde ise meslek dünyası mentorluktan çok aktif bir şekilde yararlanıyor. Steve Jobs'un Mark Zuckerberg'e, Warren Buffet'ın Bill Gates'e mentorluk yapması gibi çok kayda değer vakalar mevcut. Mentorluk Programının Menti Girişimcilere ve Mentorlara Faydası Mentorluk programları menti olan girişimcilere çoğu fayda sağlayabiliyor. Program kısa bile olsa belli girişimcinin network'ü genişlemiş oluyor. Mentorunun referans gücüyle mahsul/hizmet satmak istediği, işbirliği yapmak istediği kurumlara fazla daha süratli erişebiliyor. Ayrıca girişimcinin kuvvetsiz olduğu alanlarda mentor deneyim ve bilgisini paylaşıp girişimcinin bu yolda oluşturacağı hataları engelleyerek ortaya çıkabilecek maliyetlerini azaltırken; satmak, müşteri edinme, yatırım alma gibi konulardaki tavsiyeleriyle parasal başarısına büyük katkılar sağlayabiliyor. Mentorların kazancının başında ise manevi memnun etme geliyor. Yani bir girişimin galibiyet hikayesinin bir parçası elde etmek ciddi bir motivasyon kaynağı. Bunun yanı sıra mentorluk rolüyle beraber çoğu idareci girişimcilik ekosistemiyle iç içe olma olma fırsatını yakalıyor. Böylelikle ilerleyen dönemlerde bireysel veya kurumsal olarak yatırım yapabileceği gelecek taahhüt eden girişimleri daha kolay bulabiliyorlar. Hem girişimle beraber yeni teknolojik trendleri yakından takip eder ışık halkası geliyorlar. Bazen de bu süreci yakından izleyen mentorlar kendileri de birer girişimci olma kararını verebiliyorlar. Türkiye'deki Girişim Mentorluğu Ekosisteminin Manâlı Paydaşları Girişim mentorluğunun sivil toplum kuruluşları açısından en etkili kuruluşları olarak Mentor Derneği ve Tügim karşımıza çıkıyor. Özel şirket yapısıyla oluşturulmuş mentorluk hizmetlerine odaklı firmalar da mevcut. Bunların en önemlileri olarak House Of Human, Kobimen Akademi, Mentors Network Turkey, Mentor Effect, Smart Mentor 'u sayabiliriz. Ayrıca Teknokentlerin içinde bağımsız mentorluk yapıları da oluşturulmuş durumda. Bunlara örnek Teknopark İstanbul Cube Incubation Kuluçka merkezi altındaki mentorluk programı ve İTÜ Teknokent'e yan İTÜ Çekirdek 'in mentorluk programını uygulamak mümkün. Mentorluk süreçlerinin yürütüldüğü dijital altyapılar açısından Türk girişimciler göre kurulan ve global olarak da hizmet veren Mentornity ve Mentorink girişimleri mevcut Teşebbüs Mentorluğunda Başarının Bileşenleri: Içten Menti - Mentor Eşleşmesi Her eşleştirme çalışmasında olduğu gibi başarıyı iki tarafın da anahtar –kilit şeklindeki uyumu getiriyor. Her ne dek menti ve mentorların birbirlerini bir havuz içerisinden kendilerinin seçmeleri kulağa hoş gelse de birbirlerini tanımayan insanların böyle bir etkileşime girebilmesi biraz yavaş ya da zor oluyor. bu nedenle mentorluk sürecini yürüten yapıların varlığı katalizör etkisi yaparak süreci hızlandırabiliyor. Içten bir eşleştirme için öncelikle mentorun dinç yönlerinin tespit edilmesi gerekiyor. Daha önce hangi sektörlerde çalışmış, hangi birimlerde deneyimi var, farklı ülke pazarlarından hangilerini iyi tanıyor ve bu alanlarda ne kadar geniş bir network ağı var? Bilgi ve tecrübelerini uymak konusunda ne kadar hevesli ve ne değin başarılı bir iletişime sahip? Girişimcilik alanında tecrübeleri var mı? Ekosistemde bambaşka rollerde yer almış mı? (Girişimci, yatırımcı vb.) Girişimcilerin yaşadığı sorunlar ve içinde bulunduğu psikoloji hakkında veri sahibi mi? Bu gibi net sorularla mentorun bilgisi, tecrübesi ve network'ü adamakıllı saptama edilmeli. öte taraftan girişimci ve teşebbüs stratejik inceleme anketlerinden yararlanılarak adamakıllı analiz edilmeli, strateji dokümanları detaylıca incelenmeli. Bunun yanı sıra girişimciyle dinç bir irtibat kurarak hangi yönlerinin güçsüz olduğu ve takviye etmek için nelere ihtiyacı olduğunu anlatmak konusunda cesaretlendirilmeli. Örneğin mahsul/hizmet satışı için hangi sektörlere ve firmalara ulaşması lazım? Yatırım ihtiyacı ne kadar? Yatırım için ulaşmak istediği yatırım fonları hangileri? Mahsul ve hizmetlerini iyileştirmek için neler yapması gerekiyor? gibi soruların cevapları ortaya net olarak çıkarılmalı. Bu çalışmalardan sonra arkadaki planda teorik olarak bir eşleştirme yapılabilir. Menti girişimcinin zayıf olduğu alanlarda enerjik yönleri yer alan mentorlar eşleştirilebilir. Ama sonuçta mentorluk müşterek bir insan ilişkisi olduğu için kişilerin iletişim açısından uyumlu olup olmadığı tanıştırma görüşmeleriyle test edilmeli. Görüşmede harmoni varsa mentorluk başlatılabilir somurtkan takdirde düzen sağlayabilecek başka bir mentor bulunana değin mentor adaylarının denenmesinde büyük üstünlük var. Başarı Hedefleri ve Anahtar Performans Göstergeleri (KPI) Hazırlamak Genel Olarak girişimcilik ve hızlandırma programlarında sunulan mentorluk hizmeti birkaç saatle sınırlı kalıyor. Bu değin sınırlı bir sürede mentorun menti girişimciye önemli katkılar yapabilmesi öyle mümkün yok. Halbuki mentorluk uzun soluklu bir iş, başarılı örneklerde 1 yıl sürüyor. Süre sorunu aşıldığında, mentorluk hizmetinin üstünlük sağlayıp sağlamadığını göstermesi açısından bedensel hedefler konulması ve bu hedeflerin devirli olarak peşine düşüp takip edilmesi çok kritik. Bundan Başka girişimcilik ekosisteminde bir girişimin başarısını değerlendirmek istediğinizde genellikle konulabilecek performans göstergeleri çok net. Bir girişimin başarısını gösteren hedefler en temelde daha pozitif satmak gerçekleştirmek, daha fazla alıcı almak, daha pozitif yatırım almak, daha fazla özendirme finansmanı almak. Bunlar birer performans göstergesi (KPI) olarak tanımlanabileceği gibi girişimcinin bu hedeflere gitmesinin önünü açacak bir takım görevler de gösterge olarak tanımlanabilir. Örneğin, dijital pazarlama maliyetlerinin azaltılması, personel işten ayrılma oranının düşürülmesi, mevcut ürünün başka dillere çevrilmesi gibi. İyi Yapılandırılmış İzleme Süreçleri Uzun soluklu bir program olduğunda belirtilmiş aralıklarla ilgili hedeflerin takip edilebilme imkanı ortaya çıkıyor. Bu Nedenle mentorla beraber hatalar tahlil edilerek yeni taktik ve stratejiler geliştirilebiliyor. Ve bu sürecin izlenmesi ne dek iyi yapılandırılmışsa başarı pek basit geliyor. Çünkü uzun süreli programlarda tarafların motivasyonunu sürekli ayakta tutabilmek için yakın bir peşine düşüp takip gerekiyor. Türkiye'de Girişim Mentorluğunun Kurumsallaşması için En Önemli Adım: Tübitak BiGG (+) 1601 Programı Türkiye'de teşebbüs mentorluğunun girişimcilik programlarında birkaç saatle sınırlı olmamasının en büyük nedeni programlarda mentorluk için tatmin edici bütçelerin ayrılamaması. Bir mentoru gönüllü olarak birkaç saatlik mentorluk için ikna edebilirsiniz fakat 1 yıla yayılacak şekilde toplamda girişim başına 30-40 saatlik mentorluğu bedava vermesini ummak böylece hakkaniyetli yok. Fakat bu alanda Tübitak fazla önemli bir adım attı ve arayüz kuruluşların yöneteceği BİGG (+) isimli bir mentorluk program desteği tasarladı. Bu sene 16 arayüz kuruluşu bu desteği almaya hak kazandı. Böylelikle bütün sene her tarafında sürebilecek ve girişim başına 40 saate varan mentorluk sağlanabilecek. Bu mentorlara ödenecek ücretleri ise arayüz kuruluşları Tübitak'tan aldıkları finansman desteğiyle ödeyecekler. Bu açıdan bakıldığında bu program Türkiye'de girişim mentorluğunun kurumsallaşması ve gelişimi açısından fazla kayda değer bir kilometre taşı adım oldu. Mentorluk Hizmetinin Ücreti Ne kadardır? Hisse Verilerek Ödenebilir mi? Mentorluk, koçluk, danışmanlık gibi hizmetler genel olarak saat başına belli ücretlerle fiyatlandırılıyor. Buna tarafından toplam alacağınız mentorluk seansı saatiyle bölüm saat fiyatını çarparak bir hizmet bedeline varmak mümkün. Lakin teşebbüs mentorluğu hizmeti fazla artı kurumsallaşamadığı için daha çok gönüllülük esasıyla kısa süreli olarak veriliyor. Sektörde referans olabilecek misal bir fiyatlama açısından Tübitak 1601 BİGG (+) mentorluk programında mentora ödenebilecek en fazla saatlik ücretin 400 TL olduğunu söylemek de avantaj var. Girişimcilerin zaten finansal durumları öyle iç açıcı olmadığı için çoğunlukla profesyonel ücretli bir mentorluk hizmeti almaya o kadar fazla iştahlı olmadıklarını söyleyebiliriz. bununla beraber girişimcilik ekosisteminde bazı mentorların hizmet bedelini nakden yok şirketten hisse alarak tahsil ettikleri örnekler mevcut. Lakin başlıca taraflar çok memnun olamıyor. Çünkü çoğunlukla mentorluk süresinin ve sorumluluklarının net olduğu, başarı için hedeflerin belirlendiği kurumsallaşmış bir süreç üzerinden yürütülmediği için problemler yaşanabiliyor. Bu tarz hisse karşılığı mentorluğa ise maksimum itiraz ilerleyen süreçlerdeki yatırımcı adaylarından geliyor. Çünkü mentorluk hizmetinin karşılığında dargın hisse oranlarının adaletli olmadığı ve gerektiğinden artı hisse verildiği yönündeki tespitleri sık sık oluyor ve yatırım iştahları azalıyor. böylece hisse karşılığı bir mentorluk hizmeti gerçekleşecekse mentorluk hizmet kapsamı ve mentorun sorumlulukları fazla net belirlenmeli, mentorluk hizmetinin başarısının ölçülebileceği galibiyet performans göstergelerinde (KPI) her tarafta mutabık kalınmalı ve hizmet başlamadan hemencecik önce profesyonel kurumlar göre girişimin değerlemesi nesnel olarak hesaplanmalı. Böylelikle hem birçok girişimci mentorluk hizmeti alabilir keza de meslek ve akademik dünyadan böylece fazla etkili ismin girişimcilik dünyasına katkı sunmasının ve melek yatırımcı olmasının önü açılır. Netice ve Öneriler Girişim mentorluğunun oldukça yeni olduğunu ve doğal olarak da yeterince kurumsallaşamadığını anlatmak olası. Lakin Tübitak 1601 programının getirdiği dinamizmi iyi kullanarak bu alanda daha iyi hizmetler konumlandırma fırsatından belli yararlanılmalı. Başarılı mentorluk hizmetlerinin temeli başarılı ve yetkin mentorların bulunmasına alt. bu nedenle girişim merkezlerinin mentor havuzlarını genişletmeleri çok manâlı. Genel Olarak akademisyenler ve kurumsal hayattaki yöneticiler bireysel inisiyatifle teşebbüs mentorluğu yapıyorlar. Lakin bu işin hızlanması için kurumların yöneticilerini destekleyip yönlendireceği teşebbüs merkezi-kurumsal işyeri işbirliklerine gereklilik var. Mesela JP Morgan Yatırım Bankası, Ashoka programlarında bulunan sosyal girişimlere mentorluk vermesi için kendi çalışanlarını teşvik ediyor. Benzer örneklerin ülkemizde de çok sayıda olmasına gereksinim var. Girişimlerin çözmek için çabaladıkları sorunlar birçok süre birden pozitif. Dolayısıyla sadece bir mentorla bir girişimi ayağa kaldırmak biraz zor. Bunun yerine en manâlı ihtiyaçları için birer mentor atayarak paket bir program uygulanırsa fazla daha kısa sürede sonuç alabilmek daha mümkün. Natürel ki bunu yapabilmenin yolu da fazla güçlü ve derinlikli bir mentor havuzuna sahip olmaktan geçiyor. Mentorlar kendi alanlarında epeyce yetkin ve deneyimli olabilirler lakin bu bilgileri mentiye aktarım süreci fazla öbür yetkinlikler gerektiriyor. böylece bu aktarımın verimini yükseltebilecek şekilde kurgulanacak eğitimlerle mentorların adaptasyonu ve sürece verdiği katkı da çabucak arttırlabilir. Kaynak: webrazzi.com