Malta’da 19. yüzyılda yapı edilen Türk Şehitliği, Türkiye’nin Anadolu toprakları dışarıya sahip olduğu şehitlikler aralarında ihtişamlı mimarisiyle dikkati çekiyor.Osmanlı Sultanı Abdülaziz’in talimatıyla 1874’te yapı edilen ve Malta’nın başkenti Valetta yakınlarındaki Marsa semtinde yer alan Türk şehitliği, bugün sadece Türkiye’den gelenlerin yok, bununla beraber burayı kendi kültürel miraslarının bir parçası olarak kabul eden Maltalıların da ziyaret ettiği bir yer haline gelmiş durumda. MALTA’DAKİ TÜRK ŞEHİTLİĞİNDE KİMLER YATIYOR? Türkiye’nin 34 ülkedeki 78 şehitliğinden biri olan Malta’daki şehitlikte, 1565 yılındaki Malta kuşatmasında şehit olan Türk askerleri, Birinci Dünya Savaşı’nda dağıtılmış cephelerde tutsak edilerek Malta’ya getirilen ve burada hayata gözlerini yuman 22 Türk ve öbür hadiselerde hayatlarını kaybeden sayıları bütünüyle bilinemeyen çok sayıda Müslüman yatıyor. Tarihi şehitliği, uzun yıllardır araştıran ve çalışmalarını 2016’da yayımladığı “Malta’daki Osmanlı-Müslüman Mezarlığı” isimli kitapta toplayan Malta Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Conrad Thake, şehitliğe ilişkin mimari detayları ve şehitliğin tarihsel gelişimini, anlattı. MALTA’DAKİ TÜRK ŞEHİTLİĞİ NE VAKIT YAPILDI? Osmanlı Sultanı Abdülaziz Han’ın 1867’de Avrupa’ya yaptığı seyahat sırasında Malta’ya da uğradığını aktaran Thake, “Burası oryantalist mimarinin en iyi örneklerden biri. Sultan Abdülaziz Han’ın çok önemli projesi. O bunun için Maltalı Mimar Emanuele Luigi Galizia’yı bir Müslüman mezarlığı yapması için görevlendirdi. Natürel burada mimarın, Müslüman mezarlığının ruhuna yerinde yorumlarını görüyoruz. Galizia burayı, aslında İtalyancada ifade edildiği gibi ‘gizli bahçe’ olarak görüyordu.” dedi. Galizia’nın Malta tarihindeki manâlı mimarlardan olduğunu dile getiren Thake, “Onun, burayı yaparken Granada’daki El Hamra Sarayı, Endülüs, Tac Mahal ve aynı şekilde İslam mimarisi bakımından Mağrip bölgesinden etkilendiğini görüyoruz. Burada girişte kullandığı motif ve unsurlardan da gördüğümüz üzere antre kısmı ve köşelerdeki süsleyici detaylar minareyi andırıyor. Bu fiilen buranın egzotik bir yer olduğunu, Batıdan olmadığını bildiren bir ayrıntı.” diye konuştu. Maltalı profesör, Osmanlı Sultanı’nın o dönem bu şehitliği yaptırarak bir açıdan Müslümanlara sahip çıktığına ve onları koruduğuna dair mesaj verdiğine muhabere ederek, “O dönemde de Malta, Akdeniz’in ortasında manâlı ve yoğun bir limandı. Buraya uğrayan gemilerde hacca dışarı giden Müslüman da oluyordu. Örneğin, Fas’tan gelen ünlü Sardinia gemisi, (25 Kasım 1908) ne eyvah fakat buradayken büyük bir yangın çıkıyor ve o kazada ölen Müslümanlar da bu mezarlığa defnediliyor.” ifadelerini kullandı. AKDENİZ’İN TAC MAHALİ Mimarisi nedeniyle şehitliğin Maltalılar tarafından “Akdeniz’in Tac Mahali” olarak anıldığı hatırlatılan Thake, burayı, Batı ile yakın ilişki kurmaya çalışan yardımsever, reformcu, kültür ve sanat adamı olarak tanımladığı Sultan Abdülaziz’in Malta’ya kazandırdığı harika bir hediye olarak gördüğünü söyledi. Kaynak: AA Kaynak: www.islamveihsan.com URL: https://www.islamveihsan.com/maltadaki-turk-sehitligi.html