Uhud nerededir? Uhud Savaşı’nın sebepleri ve sonuçları nelerdir? Uhud Savaşı’ndan çıkarılacak dersler nelerdir? Uhud Savaşı’nda yaşananların hikayesi.Uhud, Medîne-i Münevvere’nin kuzeyinde, Mescid-i Nebevî’ye 5.5 km. mesâfede, 128 m. iken tabiat hâdiseleri nedeniyle 121 m’ye inen bir dağdır. Uhud’un güneyinde Ayneyn tepesi vardır. Harpten daha sonra Okçular Tepesi olarak tanınmıştır. Bu iki dağ arasındaki Kanât Vâdisi vardır. UHUD SAVAŞI’NIN SEBEPLERİ Uhud Savaşı, Kureyş müşriklerinin Medîne-i Münevvere’ye saldırması neticesinde vuku bulmuştur. Daha Bedir’in üzerinden 1 sene 1 ay geçmişti ama Kureyşliler, Bedir’de öldürülenlerin intikâmını almak, Şam ticâret yolunu Müslümanlardan kurtarmak ve Araplar arasında kaybettiği şerefini her tarafta için hücûma geçtiler. Bedir’de kurtulan kervanda malı olanlar, bunların Müslümanlarla yapacakları savaşta kullanılmasını istediler. Uhud Savaşı, 3. senenin Şevvâl ayının ortalarında (Nisan 625) bir Cumartesi günü gerçekleşti. Kureyş ordusu 3000 birey idi, 200 tane atları vardı. 700 birey zırhlı idi. Bundan az evvel Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) bir rüyâ görmüşlerdi. daha sonra bunu ashâb-ı kirâma anlattılar. Peygamberlerin rüyâsı haktır ve vahyin bir nev’idir, çeşididir. Peygamberimiz Uhud Savaşı Öncesinde Gördüğü Rüya Rasûlullâh Efendimiz (s.a.v) şöyle buyurmuşlardır: “…Rüyamda kendimi bir kılıcı sallıyor gördüm, kılıcın başı kopmuştu. Bu, Uhud Savaşı’nda mü’minlerin mâruz kaldıkları musîbete delâlet ediyormuş. Daha Sonra kılıcımı yeniden salladım. Bu sefer, eskisinden daha iyi bir hâl aldı. Bu da Cenâb-ı Hakk’ın fetih lutfuna ve Müslümanların bir araya gelmeleri nevinden ihsân ettiği nîmetlerine delâlet etti. Benzer rüyâda sığırlar ve Allâh’ın (verdiği diğer bir) hayrı gördüm. Sığırlar Uhud gününde mü’minlerden bir cemaate çıktı, (onlar şehîd edildiler. Bu onlar için daha hayırlıdır. Gördüğüm) hayır da Allâh’ın Bedir’den sonradan nasîb ettiği fetihlerin hayrı ve bize Rabbimizin lutfettiği (Bedr-i Mev’id) sıdkının sevâbı olarak çıktı.” (Buhârî, Tâbir, 39, 44; Menâkıb, 25; Müslim, Rüyâ, 20; Ahmed, I, 271; III, 351) “Kendimi güya sağlam bir zırhın içindeymiş gibi gördüm. Bunun yanında boğazlanmış sığırlar gördüm. Sağlam zırhı Medîne ile tevil ettim, sığırları ise ashâbımdan şehîd olacak bir takım kişilere yordum. Vallâhi bu onlar için daha hayırlıdır.” Bu sözlerinden sonra Efendimiz (s.a.v), ashâbına: “‒Biz Medîne’de kalsak da düşman eğer buraya girmeye kalkarsa onlarla savaşsak!” buyurdular. Ashâb-ı kirâm: “‒Yâ Rasûlallâh! Vallâhi câhiliye devrinde bile kimse Medîne’ye girip de bize saldıramadı, İslâm devrinde nasıl buraya girip de üzerimize gelebilir?” dediler. Allah Rasûlü (s.a.v): “‒O hâlde siz bilirsiniz!” buyurdular ve zırhlarını giyip diğer harp techîzâtını kuşandılar. Ensâr: “‒Rasûlullah Efendimiz’in görüşünü kabul etmedik, (çok büyük hatâ yaptık)!” diyerek refah-i âlîlerine çıktılar: “‒Yâ Nebiyyallâh, siz bilirsiniz, siz ne derseniz o olsun!” dediler. Allah Rasûlü (s.a.v): “‒Bir peygamber, zırhını giyip silâhını kuşandıktan daha sonra savaşmadan onları çıkarmaz!” buyurdular. (Ahmed, III, 351) Burada istişârenin ehemmiyet ve ciddiyetini görüyoruz. Rasûlullah Efendimiz (s.a.v), Medîne’nin sağlam yapısından istifâde ile zâyiâtı azaltacak taktikleri uygulamak istiyorlar. Bu da her zaman için geçerli olan bir esastır. Gurura, kibre ve heyecana kapılmadan dâimâ gerçekçi düşünmek ve zararı en üye indirecek bütün tedbirleri edinmek îcâb eder. Allah Rasûlü’nün harplerinde dâimâ Allah’a sığınma, gurur ve kibirden kaçınma ve minimum zâyiatla işi bitirme husûsiyetleri görülür. Düşman menzile girdiğinde evvelâ ok atmayı, sonra mızrak, daha sonra kılıç öğüt etmeleri bundan dolayıdır. Ok atıcılığı tâlimlerini daha fazla teşvik etmeleri de bundandır. Rasûlullah Efendimiz (s.a.v), Allah Teâlâ’nın kendisini ölümden koruyacağını bildikleri hâlde üst üste iki zırh giydiler.[1] Ümmetini, Allah Teâlâ’ya tevekkül ederken maddî sebeplere sarılmayı da ihmâl etmemeye alıştırıyorlardı. İslam Ordusunun Mevcudu 1000 kişilik İslâm ordusu Uhud’a dürüst yola çıktı. Abdullah bin Übey bin Selûl, 300 münâfıkla yoldan döndü. Müşriklerle savaş olmayacağını, Peygamber (s.a.v) Efendimiz’in onun sözünü değil de gençlerin sözünü dinlediğini bahane ediyordu. Cenâb-ı Yargı, onların ordudan ayrılmasının, Müslüman safları için bir temizlik, arınma ve ayrışma olduğunu beyân eyledi. (Âl-i İmrân, 66-67, 179) Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) Şeyhayn mevkiinde ordusunu yoklama edip savaşa katılabilecek yaştaki gençlere izin veriyor, müsâit olmayanları ise geri çeviriyorlardı. 14 yaş ve aşağısını geri gönderiyorlardı. Abdullah bin Ömer (r.a) de bunlardandı. Çağrıda Bulunmak fakat yaşı fazla minik olan gençler bile şehâdet hasretiyle orduya katılmışlardı. Semüre bin Cündeb ile Râfî bin Hadîc (r.a) de geri çevrilenler aralarında idi. Züheyr bin Râfî: “–Yâ Rasûlallah! Râfî iyi ok atıcıdır!” diyerek onun orduya katılmasını istedi. Râfî bin Hadîc hâdisenin devâmını şöyle anlatır: “Ayaklarımda mestlerim vardı. Parmaklarımın ucuna basarak uzun görünmeye çalıştım. Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz de benim orduya katılmama müsade verdiler. Semüre bin Cündeb, bana müsâade edildiğini duyunca, üvey babası Mürey bin Sinân’a: «–Babacığım! Rasûlullah Râfî’ye müsâade ettiler. Beni ise geri çevirdiler. Hâlbuki ben güreşte onu yenebilirim.» dedi. Mürey (r.a): «–Yâ Rasûlallah! Benim oğlumu geri çevirip Râfî’ye izin verdiniz. Hâlbuki oğlum güreşte Râfî’yi yener.» dedi. Allah Rasûlü (s.a.v), Semüre ile bana: «–Haydi, güreşin bakalım!» buyurdular. Güreştik, sonuç olarak Semüre beni yendi. Bunun üstüne Rasûlullah (s.a.v) ona da müsade verdiler.”[2] Okçular Tepesi Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) sağlam bir plan dâhilinde ordusuna mevzi aldırdılar. Ordunun sırtını Uhud dağına verip yönünü Medîne’ye çevirdiler. Abdullah bin Cübeyr (r.a) kumandasında 50 okçuyu, Uhud’un karşısındaki Ayneyn tepesine yerleştirdiler. Bunlar, Müslümanların düşman atlıları göre arkadan kuşatılmasına mânî olacaklardı. Yerlerinden kesinlikle ayrılmamalarını tembih eylediler. Berâ b. Âzib (r.a) anlatıyor: Uhud’da müşriklerle karşılaştık. Rasûlullah (s.a.v) elli okçuyu ayırıp başlarına Abdullah b. Cübeyr’i tahsis ettiler. Onlara şu tembihte bulundular: “–Hiç bir sûrette yerinizden ayrılmayın! Hatta bizim kâfirlere gâlip geldiğimizi görseniz bile yerinizden ayrılmayın. Onların bize galebe çaldıklarını (ve kuşların cesetlerimize üşüştüklerini) görseniz zeka bize yardıma gelmeyin!” Müşriklerle karşılaştığımızda onlar kısa sürede hezîmete uğrayıp kaçtılar… Bizimkiler, “Ganimet, ganimet!” demeye başladılar. Abdullah b. Cübeyr (r.a): “–Nebiyy-i Ekrem Efendimiz’in size ne söylediğini unuttunuz mu? «Yerlerinizi terk etmeyin!» diye tembih etmediler mi?” dedi ise de dinlemediler. “–Vallahi, biz de arkadaşlarımızın yanında gidip, ganimet toplayacağız” dediler. Onlar Allah Rasûlü’nün emrin itaat etmeyince, yüzleri ters çevrildi, ne yapacağını bilemeyen şaşkınlara döndüler ve mağlup oldular. Yetmiş şehîd verildi. Ebû Süfyan ortaya çıkıp: “–Aranızda Muhammed var mı?” diye sordu. Allah Rasûlü (s.a.v): “–Ona cevap vermeyin!” buyurdular. Ebu Süfyan baştan sordu: “–Aranızda Ebû Kuhâfe’nin oğlu Ebûbekir var mı?” Rasûlullah (s.a.v) yine: “–Yanıt vermeyin!” buyurdular. Ebû Süfyan: “–Aranızda Ömer ibn-i Hattâb var mı?” diye sordu. Hiç kimse ona cevap vermedi. O zaman Ebû Süfyan: “–Bunların hepsi öldürüldüler. Eğer sağ olsalardı yanıt verirlerdi!” dedi. Bu laf karşı Hz. Ömer (r.a) kendini tutamadı ve: “–Ey Allah’ın düşmanı, yalan söyledin. Sana endişe verecek şeyleri Allah dâim kılsın!” dedi. Ebû Süfyan: “–Yüce ol ey Hübel!” dedi. Rasûlullah (s.a.v): “–Buna cevap verin!” buyurdular. Ashâb-ı kiram: “–Ne diyelim?” diye sordular. “–Allah bizim Mevlâ’mızdır, sizin mevlânız yoktur, deyin” buyurdular. Ebû Süfyan: “–Güne gün! Bedir’e karşılık Uhud! Harp tâlihi sıra iledir, kuyunun iki kovası gibi, biri iner, biri çıkar. Müsle yapılarak uzuvları kesik kimseler bulacaksınız. Bunu ben emretmedim. Bundan hoşnut olmadığım gibi yapılanlara da kızmadım. Ne yasakladım ne de emrettim, beni kötülemeyin!” dedi. Rasûlullah (s.a.v): “–Buna yanıt verin!” buyurdular. Ashâb-ı kirâm: “–Ne söyleyelim?” diye sordu. “–Hayır, eşitlik değil! Bizim ölülerimiz cennette, sizinkiler cehennemde, deyin!” buyurdular.[3] Ebû Süfyan: “–Ey Ömer! Sen birazcık bana içten gelsen ya!” dedi. Peygamber Efendimiz, Hz. Ömer’e: “–Git, bak bakalım nedir onun derdi?” buyurdular. Hz. Ömer (r.a) ona dürüst varınca, Ebû Süfyan: “–Ey Ömer! Sana Allah adına and veriyorum: Biz Muhammed’i öldürdük mü?” diye sordu. Hz. Ömer (r.a): “–Vallahi, hayır! Öldürmediniz! Hemen O, senin söylediklerini dinliyor!” dedi. Ebû Süfyan: “–Sen bana göre, Muhammed’i öldürdüğünü söyleyen kendi adamımız İbn Kamie’den daha doğru sözlü ve daha iyisindir!” dedi.[4] Ebû Ümâme (r.a) anlatıyor: “Uhud günü İbn-i Kamie bir taş attı, Rasûlullâh (s.a.v)’in mübarek yüzünü yaraladı ve dişini kırdı. Bu esnâda; «Al bunu, ben İbn-i Kamie» dedi. Rasûlullâh (s.a.v) mübarek yüzündeki kanı silerken ona: «−Sana ne oluyor, Allâh seni alçaltsın, parça parça etsin!» buyurdular. Allâh Teâlâ o melʻuna bir dağ keçisi musallat etti. Keçi onu boynuzlaya boynuzlaya sonunda parça parça etti. (Taberânî, Kebîr, VIII, 154; Heysemî, VI, 117) “Gevşeklik Göstermeyin Üzüntüye Kapılmayın. Eğer İnanmışsanız Üstün Gelecek Olan Sizsiniz” Cenâb-ı Hak şöyle buyurur: “Gevşeklik göstermeyin, üzüntüye kapılmayın. Eğer inanmışsanız, üstün gelecek olan sizsiniz. Eğer siz (Uhud’da) bir acıya uğradıysanız, (Bedir’de de düşmanınız olan) o kavim de benzer bir acıya uğramıştır. O günleri biz insanlar aralarında döndürür dururuz (zaferi ara sıra bir topluma bazen öteki topluma nasip ederiz), tâ ancak Allah, iman edenleri ortaya çıkarsın ve aranızdan şahitler edinsin. Allah zalimleri sevmez. diğer taraftan (bu nedenle) Allah, iman edenleri günahlardan temize dışında tutmak, kâfirleri de helâk etmek ister. Yahut Allah içinizden cihad edenleri belirli etmeden, sabredenleri ortaya çıkarmadan Cennet’e gireceğinizi mi sandınız? Andolsun ki siz, ölümle yüz yüze gelmeden evvel onu temenni ederdiniz. İşte şu anda onu karşınızda gördünüz.” (Âl-i İmrân, 139-143) Cibrîl (a.s), Uhud’da yardıma gelmiştir. (Buhârî, Meğâzî, 17) Berâ (r.a) şöyle der: (Uhud Gazvesi’nde) Peygamber Efendimiz’in yanında yüzü demir zırh ile buruşuk bir kişi geldi ve: “–Yâ Rasûlallah! Hemen anında harbe katılsam da savaş bittikten daha sonra İslâm’a girsem olur mu?” diye sordu. Rasûlullah (s.a.v): “–Önce müslüman ol, sonra harb et!” buyurdular. O zât müslüman oldu, sonradan savaştı ve şehîd edildi. Bunun üstüne Rasûlullah (s.a.v): “–Az çalıştı ama çok kazandı” buyurdular. (Buhârî, Cihâd, 13; Ahmed, IV, 293) Câbir ibn-i Abdullah (r.a) şöyle anlatır: Uhud günü bir adam Nebiyy-i Ekrem (s.a.v) Efendimiz’e: “–Eğer öldürülürsem, nerede olurum?” diye sordu. Peygamber (s.a.v): “–Cennet’te” cevabını verdiler. Bunun üstüne o sahabî, (yemekte olduğu) elindeki hurmaları attı, sonra da şehid düşünceye kadar savaştı. (Buhârî, Meğâzî, 17; Müslim, İmâre, 143. Ayrıca bkz. Nesâî, Cihâd, 31) Okçular mevkîlerini terkedip ganimet toplamaya koşunca, müşrik atlılarının başında olan Hâlid bin Velîd, aradığı fırsatı yakalayarak Müslümanları arkadan kuşattı. Bunu görebilen müşrikler, kaçarken geri dönüp baştan savaşmaya başladılar. Müslümanlar iki ateş aralarında kalarak nizamları bozuldu, böylece çok şehîd verdiler. Uhud günü putperestler tam bir bozguna uğramışlardı. (Aniden) iblîs bağırdı: “–Ey Allâh’ın kulları! Arkanıza bakın!” Bunun üstüne cephenin önündekiler arkalarına döndüler ve arkalarındakilerle harbe tutuştular. giderken Huzeyfe (r.a), müslümanların yanlışlıkla babasına saldırdıklarını fark etti. Hemencecik haykırdı: “–Ey Allâh’ın kulları! Babam! Babam!” Lakin mü’minler, o kargaşada Hz. Huzeyfe’nin babasını öldürmeden bırakmadılar. Bunun üstüne Huzeyfe (r.a) onlara yalnızca: “–Allah sizleri mağfiret eylesin!” demekle yetindi. Hz. Urve (r.a) der ki: “–Allâh’a ant ederim ki, Huzeyfe’nin bu âlicenaplığı ve affediciliği, Azîz ve Celîl olan Allâh’a kavuşuncaya kadar daima devâm etmiş, müslüman olan babasını yanlışlıkla şehîd edenlere devamlı duâ ve istiğfarda bulunmuştur.” (Buhârî, Menâkıbu’l-Ensâr, 22, Meğâzî, 18) Allah Rasûlü (s.a.v), babasının diyetini verdiğinde Huzeyfe (r.a) bu malı fakir müslümanlara tasadduk etmiştir.[5] Hz. Huzeyfe’nin babası Yemân ile Sâbit bin Vahş (r.a)’nın yaşları ilerlemiş olduğu için Uhud’a gelmesine müsaade edilmemişti. Müslümanların mağlubiyet haberi gelince biri diğerine; “Biz bugün değilse yarın çukura gireceğiz. Burada öleceğimize harp meydanında şehâdet kazansak!” diyerek harp meydanına gelmişlerdi. Herhâlde oraya geldikleri bilinmediği veya parolayı bilmedikleri için hata ile şehit edildi. Arkadaşı da müşrikler kadar şehit edildi. Hz. Hamza’nın (r.a.) Şehit Düşmesi Câfer ibn-i Amr ibn-i Ümeyye ed-Damrî şöyle anlatır: Bir ara ben, Ubeydullah bin Adiyy ibn-i Hıyâr ile seyahate çıktım. Hımıs’a vardığımızda Ubeydullah bana: “‒Vahşî’yi görmek ister misin? Ona Hz. Hamza’yı nasıl şehîd ettiğini sorarız!” dedi. Ben de: “‒Evet” dedim. O sırada Vahşî Hımıs’ta oturuyordu. Biz Vahşî’nin nerede olduğunu sorduk. Bize: “‒Şu köşkünün gölgesinde oturan Vahşî’dir” dediler. O, büyük bir yağ tulumu gibi semiz (kızıl gözlü) bir birey idi. Yanına gittik, eksik yakınında durup selâm verdik, selâmımızı aldı. Ubeydullah o esnâda sarığını yüzüne başına dolamıştı. Vahşî onun yalnız gözleriyle ayaklarını görüyordu. Ubeydullah ona: “‒Ey Vahşî, beni tanıyor musun?” diye sordu. Vahşî, Ubeydullah’ı şöyle gözüyle süzdükten daha sonra, şöyle dedi: “‒Hayır, vallâhi tanımadım. Ama, Adiyy ibnu’l-Hıyâr, Ümmü Kıtâl bint-i Ebi’l-Iys isminde bir kadınla evlenmişti. Bu bayan Mekke’de Adiyy’e bir erkek çocuk doğurmuştu. Ben de bir sütana arayıp bulmuş ve bu çocuğu anasıyla beraber süt-anaya götürmüştüm. Senin ayaklarına bakınca sözde o çocuğun ayaklarını görmüş gibi oldum.” dedi. Bunun üzerine Ubeydullah, yüzünden sarığı açtı ve: “‒Bize Hamza’nın şehîd edilişini anlatır mısın?” dedi. Vahşî: “‒Evet” diyerek şöyle anlattı: “Hamza, Bedir Harbi’nde Tuayme bin Adiyy bin Hıyâr’ı öldürmüştü. Efendim olan Cübeyr bin Mut’im bana: «‒Eğer amcam Tuayme’ye karşılık Hamza’yı öldürürsen sen hürsün!» dedi. Ayneyn Senesi’nde ırk Medîne’ye sefere çıkınca -Ayneyn, Uhud Dağı yanına bir dağdır; bununla Uhud arasında bir vâdî vardır- ben de onlarla beraber o harbe çıktım. İnsanlar harb nizâmında saf olup sıralandıkları vakit (Kureyş kadar) Sibâ’ ortaya çıktı ve: «‒Benimle mübâreze yapacak biri var mı?» dedi. Karşısına Hamza bin Abdülmuttalib (r.a) çıktı: «‒Ey Sibâ’! Ey kadın sünnetçisi olan Ümmü Enmâr’ın oğlu! Allah’a ve Rasûlü’ne karşısında mı geliyorsun?» dedi ve bir atak yaptı, Sibâ’ aniden geçip giden dün gibi yeryüzünden siliniverdi. Ben de Hamza’yı vurmak için bir taşın arkasına gizlendim. Hamza bana yaklaşınca harbemi (kısa mızrağımı) ona attım ve mızrağımı Hamza’nın kasığına sapladım. Mızrak Hamza’nın belinin arkadaki kadar çıktı. İşte o anda eceli geliverdi. Mekkeliler harpden dönerlerken ben de onlarla beraber geri döndüm. Ve Mekke’de İslâm yayılıncaya kadar orada oturdum. Daha Sonra (Mekke’nin fethi üzerine) Tâif’e kaçıp gittim. O sırada Tâifliler (toptan İslâm’a girdiklerini sunmak üzere) Allah’ın Rasûlü’ne elçi gönderdiler. Bana da «(Korkma git), Rasûlullah elçilere dokunmaz!» denildi. Ben de elçi hey’etiyle beraber yola çıktım. Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz’in huzûruna vardım. Beni görür görmez: «‒Sen Vahşî misin?» buyurdular. Ben: «‒Evet» dedim. Rasûlullah (s.a.v): «‒Hamza’yı sen mi öldürdün?» buyurdular. «‒Evet, bu meslek size haber verildiği gibi oldu» dedim. Rasûlullah (s.a.v): «‒Yüzünü bana göstermeyebilir misin?» buyurdular. Huzûr-i âlîlerinden çıktım. Rasûlullah (s.a.v) vefat edince Müseylimetu’l-Kezzâb ortaya çıktı. Kendi kendime «Müseylime’yle savaşmak için mutlaka gitmeliyim. Ola Ki onu öldürürüm de Hz. Hamza’yı şehîd etmeme keffâret olur!» dedim. Müseylime üstüne sevk olunan ordu ile birlikte hareket ettim. Müslümanlarla onun arasında olanlar oldu, bir ara bir duvarın gediğinde bir adamın ayakta durduğunu gördüm. Yarı kül rengindeki bir deve gibiydi, saçları da dağınıktı. Anında harbemi attım ve iki memesinin arasından vurdum. Harbe ardından kürek kemiklerinin arasından çıktı. Bunun üstüne Ensâr’dan bir kişi ona içten koştu ve kılıcını başının ortasına vurdu.” Abdullah bin Ömer (r.a) şunları söylediğini de işitmiştir: “‒O zaman bir câriye bir evin damından: «‒Vâh Emîru’l-Mü’minîn’e yazık oldu! Onu siyah esir öldürdü!» diye feryâd etti.” (Buhârî, Meğâzî, 23) Kız Kardeşi Ancak Parmaklarından Tanıdı Enes (r.a) şöyle anlatmaktadır: Amcam Enes bin Nadr (r.a) Bedir Savaşı’na katılamamış ve bu ona fazla ağır gelmişti: “–Ey Allâh’ın Rasûlü! Müşriklerle yaptığın ilk savaşta bulunamadım. Eğer Allâh Teâlâ müşriklerle yapılacak bir savaşta beni bulundurursa, neler yapacağımı şüphesiz görecektir.” dedi. Sonradan Uhud Gazvesi’ne katıldı. Müslüman safları dağılınca, arkadaşlarını kasdederek; “Rabbim, bunların yaptıklarından nedeniyle Sana özür beyân ederim.”, müşrikleri kasdederek de; “Bunların yaptıklarından da uzakta olduğumu bildiririm.” deyip ilerledi. Sa’d bin Muâz’la karşılaştı ve: “–Ey Sa’d! İstediğim Cennet’tir. Kâbe’nin Rabbi’ne yemin ederim ancak, Uhud’un eteklerinden beri defalarca o Cennet’in kokusunu alıyorum.” dedi. Sa’d, sonra hâdiseyi anlatırken: “–Ben onun yaptığını yapamadım yâ Rasûlallâh!” demiştir. Amcamı şehîd edilmiş olarak bulduk. Vücûdunda seksenden artı kılıç, süngü ve ok yarası vardı. Müşrikler müsle yapmış, uzuvlarını kesmişlerdi. Bu sebeple onu kimse tanıyamadı. Sâdece kız kardeşi parmak uçlarından tanıdı. Şu âyet, amcam ve onun gibiler hakkında nâzil oldu: “Mü’minler içinde pek yiğitler vardır ancak, Allâh’a verdikleri sözlerine sadâkat gösterdiler. Onlardan kimi ahdini yerine getirdi (çarpıştı, şehîd düştü), kimi de (sırasını) beklemektedir. Bunlar aslâ sözlerini değiştirmemişlerdir.” (el-Ahzâb, 23) (Buhârî, Cihâd, 12; Müslim, İmâre, 148) Enes bin Nadr (r.a), Uhud’da ye’s içinde ne yapacağını bilemeyen birtakım mü’minlerden Âlemlerin Efendisi’nin şehîd olduğu şâyiasını duyduğunda büyük bir gönül yangını içinde: “–Rasûlullâh şehîd olduktan sonra bundan böyle yaşayıp da ne yapacaksınız? Haydi, siz de O’nun gibi savaşarak şehîd olun!” diye haykırdı ve müşriklerin üzerine hücûm etti. Bir müddet daha sonra da seksenden fazla bere almış olarak şehâdet şerbetini yudumladı. (Ahmed, III, 253; İbn-i Hişâm, III, 31) Ebû Talha (r.a), yayını çok sert çeken mâhir bir okçu idi. Uhud günü elinde iki, üç yay kırılmıştı. Allâh Rasûlü, yanından ok torbası ile geçen herkese: “–Ok torbanı Ebû Talha’nın yanına boşalt!” buyurmakta idi. Peygamber Efendimiz, onun arkasından müşriklere bakmak için yükselip başını kaldırdıkça Ebû Talha: “–Yâ Rasûlallâh! Anam-babam Sana fedâ olsun! Başınızı kaldırmayınız! Olur Ya müşrik oklarından biri isâbet eder. Benim göğsüm Sen’in göğsüne siper olsun. Sana dokunacak olan, bana dokunsun!” derdi. (Buhârî, Meğâzî, 18) Kays ibn-i Ebî Hâzım şöyle der: “Ben Talha’nın elini çolak olarak gördüm. Talha b. Ubeydullah (r.a), bu eliyle Uhud günü Peygamber (s.a.v) Efendimiz’i korumuş.” (Buhârî, Meğâzî, 18) Sa’d ibn-i Ebî Vakkâs (r.a) şöyle demiştir: “‒Ben Uhud günü Rasûlullah’ı, yanında kendisini müdâfaa ederek en şiddetli bir şekilde savaşan iki adam olduğu hâlde gördüm. Bu iki kişinin üzerlerinde beyaz elbiseler vardı. Onları daha evvel hiç görmemiştim, bundan sonra da yeniden görmedim.” (Buhârî, Meğâzî, 18; Müslim Fedâil, 47) Müslim’in rivâyetinde, biri Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz’in sağında, diğeri de solunda savaşarak onu müdâfaa eden bu iki zâtın, Cibrîl ile Mîkâîl (a.s) oldukları dobra dobra ifade edilmiştir. Alî ibn-i Ebî Tâlib (r.a) şöyle buyurmuştur: “Ben, Peygamber (s.a.v) Efendimiz’in, Sa’d ibn Mâlik (Sa’d ibn-i Ebî Vakkâs)’tan diğer hiç kimse için anne ve babasını birlikte zikrederek «sana fedâ olsunlar» buyurduklarını işitmedim. Uhud günü: «‒Ey Sa’d! Beygir! Annem-babam sana fedâ olsun!» buyurduklarını işittim.” (Buhârî, Meğâzî, 18) Ömer ibnü’l-Hattâb (r.a), bir kısım elbiseleri Medineli kadınlar arasında taksim etmişti, geriye doğru güzel bir elbise kaldı. Yanındakilerden bazıları kendisine: “–Ey Mü’minlerin Emîri, bunu da senin zevcen olan, Peygamber (s.a.v) Efendimiz’in kızına ver” dediler. Bu sözle, Hz. Ali’in kızı Ümmü Gülsüm’ü kastediyorlardı. Ömer (r.a) ise: “–Ümmü Selît, buna daha fazla hak sâhibidir. Zîra o Uhud Savaşı’nda bize kırbalarla su taşıyordu” dedi. Ümmü Selît, Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz’e bey’beygir eden Ensâr kadınlarındandı. (Buhâri, Megâzî 22, Cihâd 66) İbn-i Abbâs (r.a) şöyle anlatır: “Uhud’da günün ilk saatlerinde başarı Rasûlullah (s.a.v) ve ashabınındı. Pek ki, müşriklerin sancaktarlarından yedi ya da dokuz birey öldürülmüştü. Sonra müslümanlardan öyle fazla kimse şehîd edildi. Müslümanlar dağa doğru koşmakla birlikte insanların “Mağara” dedikleri yere ulaşamadılar, oysa “Mihras” diye bilinen (Uhud Dağı’ndaki bir su) aşağıda toplandılar. Bu esnâda iblis da: “Muhammed öldürüldü!” diye yüksek sesle nidâ etti. Bunun reel olduğu hususunda kimse belirsizlik etmedi. Biz öldüğüne inanmış vaziyette beklerken Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) iki Sa’d (İbn-i Muâz ile İbn-i Ubâde) arasında ay gibi üzerimize doğdular. Onu kendisine has yürüyüşünden aşina. Allah Rasûlü (s.a.v)’i görür görmez o değin sevindik ki, sözde bize hiçbir belâ isabet etmemiş gibi olduk.” (Ahmed, I, 287-288; Hâkim, II, 324/3163; Heysemî, VI, 110-111. Ayrıca bkz. İbn-i Hişâm, III, 68) Müşrikler harp meydanında istedikleri gibi dolaşıyor, Müslümanlar da Uhud eteklerindeki kayalıklara çekilmiş kendilerini korumaya çalışıyorlardı. Büyük bir dehşet ve üzüntü içindeydiler. Nebiyy-i Ekrem Efendimiz (s.a.v) bir kısım ashâbıyla yanlarına dürüst gelirken, onları dahî tanıyamamış ve hemen ok atmaya hazırlanmışlardı. Allah Rasûlü (s.a.v) yanlarına gelince biraz rahatladılar. O’nu sağ-sâlim görür görmez tüm acılarını unuttular.[6] Öğle namazını oturdukları yerde kıldıktan daha sonra[7] şehîd olanlardan bahsetmeye ve onlar için yakınmaya başladılar. Iblis onları üzmek için vesveseler veriyor, düşmanın kendilerine ve Medîne’ye saldırması ihtimâliyle korkutuyordu. Kalkanlarının aşağıda böylesine halsiz bir vaziyette beklerken Cenâb-ı Adalet, samîmî mü’minlerin üzerine tatlı bir uyuklama indirdi. Ebû Talha (r.a) şöyle der: “Uhud günü yerimizdeyken bizi bir uyuklama sardı. Kılıcım elimden düşüyor, alıyorum bitmiş düşüyor, bitmiş alıyordum.[8] Bir ara başımı kaldırıp baktım, mü’minlerden herkes uyukluyor, kalkanının altına doğru eğiliyordu.[9] Öteki bir kısım halk, yani kendilerinden diğer bir şey düşünmeyen münâfıklar ise, insanların en cesâretsizi, en korkağı ve Cenâb-ı Hakk’ın dînini yardımsız ve yüzüstü bırakmakta en önde gideni idiler.”[10] Allah’a, Rasûlü’ne ve âhiret gününe îmanları tam olan ve dünyaya haddinden pozitif layık vermeyen mü’minler, tatlı tatlı uyuklayıp kılıçları ellerinden düşerken, kalplerinde tereddüd taşıyanlar ile münâfıkları uyku tutmuyor, kendi kendilerine konuşuyor, nefret edilen şey ve endişe içinde bekleşip duruyorlardı. Nefisleri küfür ve irtidat için vesveseler veriyor ve onları korkutuyordu. Muattib bin Kuşeyr: “–Biz laf sahibi olsaydık, burada bu değin kişi öldürülmezdi” diyor, Zübeyr bin Avvâm (r.a) da uyku ile kurnazlık aralarında onun sözlerini işitiyordu. (Vâkıdî, I, 296; İbn-i Hişâm, III, 68) Sehl bin Sa‘d (r.a) anlatıyor: “Rasûlullah Efendimiz Uhud Harbi esnâsında yaralanınca Hz. Fâtıma mübârek yüzlerinden kanı yıkamaya başladı. Hz. Ali de Fâtıma’ya su döküyordu. Hz. Fâtıma suyun kanı gitgide artırdığını görünce, bir parça hasır aldı; onu yakıp en ince ayrıntısına kadar kül hâline getirdikten sonra yaraya bastı. Böylece kan durdu.” (Buhârî, Cihâd 80, Meğâzî 24, Vudû’ 72; Müslim, Cihâd, 101) Uhud’da müşrikler dönüp bu vesileyle, Allâh Rasûlü (s.a.v): “–Saf olunuz, Rabbime duâ ve senâda bulunayım!” buyurdular. Peygamberimizin Uhud Savaşı’nda Okuduğu Dua Ashâb-ı kirâm Allâh Rasûlü’nün gerisinde saf oldular. Peygamber Efendimiz (s.a.v) şöyle duâ ettiler: “Allâh’ım! Bütün hamd ü senâlar Sana âittir! Allâh’ım! Sen’in yayıp bollaştırdığını daraltacak değil, Sen’in daralttığını de açıp yayacak yok! Sen’in saptırdığını doğrultacak yok, Sen’in hidâyet verdiğini de saptıracak yok! Sen’in vermediğini verecek yok, Sen’in verdiğini de engelleyecek yok! Sen’in uzaklaştırdığını yaklaştıracak değil, Sen’in yaklaştırdığını da uzaklaştıracak değil! Allâh’ım! Rahmet ve bereketini, fazl u keremini üzerimize saç! Allâh’ım! Sen’den aslâ değişmeyecek ve hiçbir zaman zâil olmayacak ebedî nîmetler isterim. Allâh’ım! Sen’den yokluk gününde nîmet, korkulu günde güvenlik dilerim! Allâh’ım! Ayrıca verdiklerinin keza de vermediklerinin şerrinden Sana sığınırım! Allâh’ım! Îmânı bize sevdir, gönüllerimizi onunla zînetlendir! Bizi küfür, azgınlık ve isyandan korku ettir! Bizleri dîn ve dünyâ için yararlı olan şeyleri bilenlerden, dürüst yola erenlerden eyle! Allâh’ım! Bizi Müslüman olarak öldür, Müslüman olarak yaşat! Itibar ve haysiyetimizi yitirmeden, fitnelere mâruz kalmadan, sâlihler zümresine ilhâk eyle! Allâh’ım! Sen’in peygamberlerini yalanlayan, insanları Sen’in yolundan alıkoyan kâfirler gürûhunu kahreyle! Onların üzerine musîbetini ve azâbını indir. Allâh’ım! Kendilerine kitap bahşedilen kâfirleri de kahreyle! Ey hak ve reel olan İlâh! Âmîn!” (Ahmed, III, 424; Hâkim, I, 686-687/1868; III, 26/4308) UHUD SAVAŞI’NIN SONUÇLARI Uhud Savaşı’ndan Çıkarılacak Dersler Uhud Savaşı’nda Müslümanların maruz kaldığı meşakkatler, gerçekten onlar için bir nefis terbiyesi ve tecrübeden ibaretti. Gâlibiyet sevinciyle, fetih neşesiyle ve galibiyet sarhoşluğuyla yaşayan, musibetlerin ve mağlubiyetlerin acısını tatmamış bir topluma emanet edilemeyeceğine işaretti. Çünkü günün birinde böyle bir musibet gelirse, bu onlara fazla ağır gelir ve imanlarında tereddütlere yol açabilirdi. Allah Müslümanların imanlarını, Rasûlullah (s.a.v)’in şehâdet haberiyle imtihan etti.[11] Uhud Şehidleri Müşrikler Uhud meydanından ayrılınca Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) şehidlerin defnedilmesini emrettiler. 70 şehîd vardı, hiç tutsak verilmemişti. Müşriklerden 22 kişi öldürülmüş, şâir Ebû Azze esir gücenmiş, vaadinde durmadığı için öldürülmüştü. Uhud Harbi’nden sonradan Ensâr (r.a): “–Yâ Rasûlallah! Öyle fazla bezginlik ve meşakkate uğradık. (Şehidlerimiz ve yaralılarımız fazla olduğu için her bir şehîdimize bir mezar kazmamız fazla zorlama.) Bize ne yapmamızı dikte buyurursunuz?” diye sordular. Rasûl-i Ekrem Efendimiz (s.a.v): “–Geniş kabirler kazınız ve her kabre ikişer, üçer şehîd koyunuz!” buyurdular. “–Peki, hangisini ön tarafa koyalım?” diye sordular. Efendimiz (s.a.v): “–En fazla Kur’ân tahsil edeni öne koyunuz!” buyurdular. (Ebû Dâvûd, Cenâiz, 65-67/3215; Nesâî, Cenâiz, 86, 87, 90, 91)[12] Şehidler, kanlarıyla defnedildiler. Yıkanmadılar ve üzerlerine namaz kılınmadı. Uhud’da yaşanan kâbına varılmaz bir din kardeşliği manzarasını Zübeyr bin Avvâm (r.a) şöyle anlatır: “Annem Safiye, yanına getirdiği iki hırkayı çıkarıp: «–Bunları kardeşim Hamza’ya kefen yapasınız diye getirdim.» dedi. Hırkaları alıp Hz. Hamza’nın yanında gittik. Yanında Ensâr’dan bir başka şehîd daha bulunuyordu ve hemen şimdi onu örtecek bir kefen bulunamamıştı. Hırkaların ikisini de Hamza’ya sarıp Ensârî’yi kefensiz bırakmaktan utandık. Hırkanın birisi Hamza’ya, öbürü de Ensârî’ye kefen olsun dedik. Hırkalardan biri büyük diğeri minik olduğu için de aralarında kura çektik.” (Ahmed, I, 165) Peygamber Efendimiz (s.a.v), Uhud Gazvesi nihâyete erdiğinde, Sa’d bin Rebî (r.a)’ı bulup ne durumda olduğunu öğrenmesi için ashâbından birini gönderdi. Sahâbî, Sa’d (r.a)’ı ne dek aradıysa da bulamadı, ne değin seslendiyse de yanıt alamadı. Nihâyet son bir ümitle: “–Ey Sa’d! Beni Rasûlullâh gönderdi. Allâh Rasûlü, senin diriler aralarında mı, yoksa şehîdler aralarında mı bulunduğunu kendisine haber vermemi emretti!” diye zarar görmüş ve şehîdlerin bulunduğu tarafa içten seslendi. O sırada son anlarını yaşamış ve yanıt verecek mecâli kalmamış olan Sa’d (r.a), kendisini Allâh Rasûlü’nün merak ettiğini duyunca bütün gücünü toplayarak oysa güçsüz bir inilti hâlinde: “–Ben, bundan böyle ölüler arasındayım!” diyebildi. görünüşe göre artık öteleri seyrediyordu. Sahâbî, Sa’d (r.a)’ın yanında koştu. Onu, vücûdu kılıç darbeleriyle delik-deşik olmuş bir vaziyette buldu. Ve ondan oysa fısıltı hâlindeki kısık bir sesle, Rasûlullâh’a duyduğu dâsitânî muhabbeti dile getiren şu sözleri işitti: “–Vallâhi gözleriniz kımıldadığı müddetçe, Peygamber (s.a.v)’i düşmanlardan korumaz da başına bir musîbet gelmesine mahal verirseniz, sizin için Allâh katında ileri sürülebilecek hiçbir mâzeret yoktur!” (Muvatta, Cihâd, 41; Hâkim, III, 221/4906; İbn-i Hişâm, III, 47) Daha sonraları Abdurrahmân ibn-i Avf (r.a) oruçlu olduğu bir gün, önüne iftar sofrası getirilmişti. (Sofraya baktı ve) şöyle buyurdu: “‒Mus’ab ibn-i Umeyr (r.a) şehîd edildi. Hâlbuki benden daha şanslı idi. Bir bürde ile kefenlendi. Başı örtülse ayakları açılıyor, ayakları örtülse başı açılıyordu. Hamza (r.a) da şehîd edildi. O da benden daha şanslı idi. Daha Sonra dünyanın şu gördüğünüz çeşit çeşit nimetleri bizim önümüze serildi. Onlardan sonradan bize pek fazla dünyâ nimetleri verildi! Lakin ben, Allah için yaptığımız hasenâtın karşılığının bu şekilde dünyada verilip halsiz olmasından korkuyorum!” Sonradan ağlamaya başladı ve yemeği terk etti. (Buhârî, Meğâzî, 17) Bişr (Beşîr) bin Akrabe el-Cühenî (r.a) şöyle anlatır: Uhud günü Rasûlullâh (s.a.v) ile karşılaştım. “−Babam ne durumda?” dedim. “−Şehid oldu, Allâh’ın rahmeti onun üstüne olsun!” buyurdular. Ağlamaya başladım. Beni aldılar, başımı okşadılar ve hayvanına bindirdiler. Sonra da: “−Ben baban, Âişe de annen olsa râzı olmaz mısın?” buyurdular. (Heysemî, VIII, 161) Bişr bin Akrabe (r.a) öteki rivayette şöyle der: “Babam Akrabe, Uhud günü şehîd olunca ağlayarak Peygamber (s.a.v)’e gittim. Bana: «−Ey sevgilicik! Sen ne diye ağlıyorsun? Sus matem! Senin baban ben olsam, annen de Âişe olsa, râzı olmaz mısın?» buyurdular. Ben de: «−Anam-babam Sana fedâ olsun yâ Rasûlallâh, tabiî ki râzı olurum!» dedim. Bunun üzerine Efendimiz (s.a.v), mübarek elleriyle başımı okşadılar. (hemen) saçlarım ağardığı hâlde, Rasûlullâh (s.a.v)’in mübârek ellerinin değdiği yerler hâlâ siyah kalmıştır.” (Buhârî, et-Târîhu’l-Kebîr, II, 78; Ali el-Muttakî, XIII, 298/36862) Câbir bin Abdullah (r.a) şöyle dedi: “Uhud harbinden önceki gece babam beni yanına çağırdı ve: «–Nebî (s.a.v)’in sahâbîlerinden ilk şehîd edilecek kişinin ben olacağımı sanıyorum. Rasûlullâh (s.a.v) hariç, benim için geride bırakacağım en değerli kişi sensin. Borçlarım var, onları öde! Kardeşlerine dâima iyi davran!» dedi. Sabah babam birincil şehid düşen kişi oldu. Bir diğer şehid ile birlikte onu bir kabre defnettim. Sonra onu bir başkasıyla aynı kabirde bırakmayı içime sindiremedim. Altı ay sonra onu kabirden çıkardım. dahası ne göreyim; kulağının bir kısmı hâriç, bütün vücûdu kendisini kabre koyduğum günkü gibiydi. Onu yalnız başına bir mezara defnettim.” (Buhârî, Cenâiz, 78) Tekrar Câbir bin Abdullah (r.a) şöyle anlatır: “Bir defâsında ben mahzûn bir hâlde iken Rasûlullah (s.a.v) ile karşılaşmıştık. Bana: «–Seni niye böyle acıklı görüyorum?» buyurdular. Ben de: «–Babam Uhud’da şehîd düştü. Geriye Doğru bakıma fakir kalabalık bir âile ve oldukça de borç bıraktı” dedim.[13] Bunun üzerine Efendimiz (s.a.v): «–Allâh’ın babanı nasıl karşıladığını sana müjde edeyim mi?» buyurdular. Ben: «Evet!» deyince şöyle devâm ettiler: «–Allah, hiç kimse ile yüz yüze konuşmaz, dâimâ perde ardından konuşur. Ama, babanı diriltti ve onunla perdesiz yüz yüze konuştu: “–Ey kulum, benden ne dilersen iste, vereyim!” buyurdu. Baban: “–Ey Rabbim, beni dirilt, senin yolunda bitmiş şehîd olayım!” dedi. Allâh Teâlâ Hazretleri: “–Lakin ben daha önce, «Ölenler bundan böyle dünyâya geri dönmeyecekler!» diye hükmettim.” buyurdu.[14] Baban da: “–Ey Rabbim, öyleyse (benim hâlimi) arkamda kalanlara bildir!” dedi. Bu talep üzerine şu âyet-i kerîmeler nâzil oldu: «Allah yolunda öldürülenleri sakın ölü sanmayın. Bilâkis onlar diridirler; Allâh’ın, lutuf ve kereminden kendilerine verdikleri ile mesrûr bir hâlde Rableri yanında rızıklara mazhar olmaktadırlar. Arkalarından gelecek ve henüz kendilerine katılmamış olan şehîd kardeşlerine de hiçbir keder ve nefret edilen şey bulunmadığı müjdesini devretmek isterler.» (Âl-i İmrân, 169-170)” (İbn-i Mâce, Mukaddime, 13/190) Allah Rasûlü (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Uhud’da kardeşleriniz isâbet alıp şehîd edilince Allah Tealâ onların ruhlarını alıp yeşil kuşların içine koydu (veya yeşil kuşlar hâline getirdi). (Şehidlerin rûhları) Cennet nehirlerine kazanç, Cennet meyvelerinden yer ve Arş’ın gölgesindeki altından kandillere gelirler. Şehidler yeme-içmelerinin hoşluğunu, gezdikleri ve kaldıkları yerlerin güzelliğini görünce: «–Cihaddan farklı kalmamaları ve savaştan korkmamaları için, bizim Cennet’te hayatta olup türlü nimetlerle rızıklandığımızı kardeşlerimize kim ulaştıracak?» dediler. Her türlü noksan sıfattan münezzeh olan Allah Tealâ: «–Ben bunu sizin adınıza onlara haber veririm» buyurdu ve bu âyet-i kerimeleri indirdi.” (Ebû Dâvûd, Cihâd, 25/2520; Ahmed, I, 265. Bkz. Müslim, İmâret, 121) Kûfe ekolüne mensup muhaddis ve fakih tâbiî Mesrûk b. Ecdaʻ (v. 63/683 [?]) (r.a) şöyle der: “Abdullah ibn-i Mes’ûd’a şu âyet-i kerimeyi sorduk: «Allah yolunda öldürülenleri katiyen ölü sanma! Bilâkis onlar Rabbleri katında diri olup rızıklanmaktadırlar.» (Âl-i İmrân, 169) Abdullah (r.a) şu cevabı verdi: «Evet, biz bu âyet-i kerimeyi (vaktiyle Peygamber Efendimiz’e) sorduk. Şöyle buyurdular: “Onların ruhları bir takım yeşil kuşların karınlarındadır. (Veya onların ruhları yeşil kuşlar sûretindedir.) Onların Arş’a asılı kandilleri vardır. Cennet’te istedikleri yerde dolaşır; daha sonra bu kandillere girerler. Rabbleri onlara (keyfiyetini bilemediğimiz) bir şekilde bakar ve: «–Bir şey arzu eder misiniz?» diye sorar. Onlar: «–Daha ne isteyelim, işte Cennet’te dilediğimiz yerde dolaşıyoruz!» derler. Cenâb-ı Yargı bunu kendilerine üç defa sorar. Şehidler, bunun kendilerine aralıksız sorulduğunu görür görmez: «–Yâ Rabb! Ruhlarımızı bedenlerimize iade buyurmanı dileriz! Tâ oysa Sen’in yolunda yeniden şehîd edilelim!» derler. Cenâb-ı Hak onların bir isteklerinin olmadığını görür görmez kendilerini bırakır”».” (Müslim, İmâret, 121) Öteki mü’minler kabirlerinin etrafında kıyameti beklerken, şehidler doğrudan Cennet’e gider, istedikleri nimetlerinden rızıklanır, Allah’ın Ulu Arş’ına değin çıkıp oralarda kalırlar. Allah Rasûlü (s.a.v) Bakî Kabristanı’ndaki ashâbını ve Uhud şehidlerini sık sık ziyaret ederlerdi.[15] Ukbe İbni Âmir (r.a)’den söylenti edildiğine göre Rasûlullâh (s.a.v), aradan sekiz sene geçtikten sonradan (vefatlarına yakın) bir gün Uhud şehidlerini ziyarete gittiler. Yaşayanlara ve ölenlere vedâ eder gibi onlara dua ettiler. Daha Sonra (konuşmak üzere) minbere çıkarak şunları söylediler: “Ben âhirete sizden önce gideceğim ve sizin için hazırlık yapacağım; sizin Allâh yolundaki hizmetlerinize şâhitlik edeceğim. Randevulaşma yerimiz Kevser Havuzu’nun yanıdır. Ben şu bulunduğum yerden Kevser Havuzu’nu görmekteyim. Ben sizin Allâh’a şirk koşmanızdan korkmuyorum. Lakin dünya hırsıyla birbirinizle didişip çekişmenizden korkuyorum.” Ukbe sözüne şöyle devam etti: “Bu benim Rasûlullâh’ı son görüşüm oldu.” (Buhârî, Megâzî 17; Müslim, Fezâil 31. Keza bk. Ebû Dâvûd, Cenâiz 68-70; Nesâî, Cenâiz 61) Dipnotlar: [1] Ebû Dâvud, Cihâd, 68/2590; Ahmed, III, 449. [2] Taberî, Târîh, Kâhire 1990, II, 505-506; Vâkıdî, I, 216. [3] Bkz. Buhârî, Meğazî, 17, 20, Cihâd 164, Tefsir, 3/10; Ebû Dâvûd, Cihâd, 106/2662. [4] Bkz. İbn Hişam, III, 45; Vâkıdî, I, 296-297. Krş. Ahmed, I, 288; Heysemî, VI, 111; İbn Esîr, II, 160; İbn Seyyid, II, 29. [5] İbn-i Hişâm, III, 40; Hâkim, III, 202; Ahmed Naîm, Tecrîd-i Sarîh Tercemesi, Ankara 1983, II, 468. [6] Vâkıdî, I, 294-295. [7] İbn-i Hişâm, III, 36. 8 Buhârî, Tefsîr, 3/11; Meğâzî, 20. 9 Tirmizî, Tefsîr, 3/3007. 10 Tirmizî, Tefsîr, 3/3008. 11 Ebü’l-Hasen en-Nedvî, Rahmet Peygamberi, s. 205. 12 Krş. Buhârî, Cenâiz, 73, 76, 79, Meğâzî, 26. 13 Allah Rasûlü (s.a.v), Câbir (r.a)’a her hususta dâimâ yardımcı olmuştur. Meselâ, Zâtürrikâ gazvesinden dönerken, Hz. Câbir’in ihtiyaçlı olduğunu öğrenince, devesini satın almış, Medine’ye varınca da ücretiyle birlikte deveyi de iâde etmiştir. (Buhârî, Cihâd, 49; Büyû’, 34; Müslim, Müsâkât, 109; Ahmed, III, 303) Yeniden borcunu ödeyebilmesi için bahçesine gitgide artarak malını bereketlendirmesini Allah’tan niyâz etmiş, Allâh Rasûlü’nün bu duâsı neticesinde Hz. Câbir’in hurmaları mûcizevî bir şekilde bereketlenerek bütün borçlarına kâfi gelmiştir. (Buhârî, Vasâyâ, 36; İstikrâz, 9; Cihâd, 49; Büyû’ 34; Müslim, Müsâkât, 109; Ahmed, III, 303, 373, 391) 14 Tirmizî, Tefsîr, 3/3010. 15 Bkz. Müslim, Cenâiz, 102, 103. Kaynak: Dr. Murat Kaya, Siyer-i Nebi. Kaynak: www.islamveihsan.com URL: https://www.islamveihsan.com/uhud-savasinin-sebepleri-ve-sonuclari.html