Osmanlı Devleti kim kadar, nerede ne vakit kurulmuştur? Osmanlı Devleti’nin kurucusu kimdir? Osmanlı devleti ne zaman kuruldu? Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti neresidir? Osmanlı Devleti’nin Bizans’la yaptığı birincil savaş hangisidir? Osmanlı devleti ilk hangi Türk beyliğine son vermiştir? Osmanlı Devleti’nin Rumeli’ye geçişi nasıl olmuştur? Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu olarak da bilinen padişah kimdir? Osmanlı Devleti’nin haçlılarla yaptığı ilk savaş hangisidir? Osmanlı Devleti’nde padişahların sıralaması nasıldır? Osmanlı devleti fiilen, hukuken, resmi olarak hangi olaylarla sona erdi? Osmanlı Devleti’nde ilkler. Osmanlı Devleti padişahları, hayatları, dönemleri, özellikleri, yaptıkları, ıslahatları ve kayda değer olayları.
13. asrın sonunda tarih sahnesine çıkan Osmanlı Devleti’nin 600 seneyi aşan ömrü beş bölüme ayrılır. Bunlar;
Kuruluş (1299-1453) Çoğaltma (1453-1579) Duraklama (1606-1699) Gerileme (1699-1792) ve Parçalanma (1792-1922) devirleridir.OSMANLI DEVLETİ’NİN KURULUŞ DÖNEMİ
Osmanlı Devleti’nin kuruluş devri 1299 yılından 1453 İstanbul’un fethine dek sürer.
OSMAN BEY DÖNEMİ (1281-1326)
Osmanoğulları, Orta Asya’dan göç edip Anadolu’ya geçen Oğuzların Kayı boyundandır. Osman Gazi, Ertuğrul Gazi’nin üç oğlundan (diğerleri Savcı ve Gündüz Bey) biridir. Osman Bey, 1281 yılında Sögüt’te, Kayıların başına geçtiğinde hemen şimdi 23 yaşındaydı. Osman Bey yüksek kabiliyeti ve idaredeki dirayetinden dolayı, babasının vefatından sonra diğer tüm beyler, en küçük evlat olmasına karşın onu ittifakla “Kayı Bey”i olarak tanıdılar.
Osmanlı Devleti Ne Süre Kuruldu?Osmanlı devleti, Osman Gazi göre 1299 yılında Söğüt’te (Karacahisar olduğu da söylenti edilir) kuruldu.
Osman Bey’in Eşi Kimin Kızı?Osman Gazi, Anadolu’da etkinlik gösteren esnaf dayanışma teşkilatı Ahilerin desteğini aldı ve teşkilatın lideri Şeyh Edebali’nin kızı Malhun Hatun (Bala) ile evlendi. Ayrıca öteki Türk beylikleri ile mücadeleden kaçındı ve sınırlarını Bizans toprakları yönünde genişletti.
Osman Bey, 1284’te Bizanslılara ait olan Kulaca Hisar’ı ele geçirdi. 1288’de Karacahisar’ı, 1298’de Bilecik’i fethetti. 1299’da, 3. Alaeddin Keykubad’ın kaçmak zorunda kalması ile Anadolu Selçuklu Devleti başsız kaldı. Bunun üstüne benzer yıl bağımsızlığını ilan etti. Osman Bey 1301’de Yenişehir’i ele geçirdi.
Osmanlı ve Bizans Aralarında Yapılan İlk Savaş1302 yılında Bizans ile yapılan birincil savaş olarak bilinen Koyunhisar savaşını kazandı. 1321’de Mudanya ele geçirdi. Osman Gazi, 1326 yılında Bursa kuşatması esnasında vefat etti. Şehir, vefatından sonradan fethedildi. Vasiyeti üstüne cenazesi Bursa’da defnedildi. Yerine, oğlu Orhan Bey geçti.
ORHAN BEY DÖNEMİ (1326-1359)
Orhan Bey, beyliğin başına geçmeden önce Yarhisar tekfurunun kızı Holofira ile evlendi. 1326 yılında babasının ölümü ile beyliğin başına geçti ve benzer sene Bursa’yı fethederek başkent yaptı. İlerleyen yıllarda İznik’i kuşattı ama Bizans İmparatoru 3. Andronikos’un aleyhinde saldırıya geçmesi üstüne kuşatmayı kaldırdı.
Maltepe Savaşının ÖnemiOsmanlılar, Bizans ile 1329 yılında yaptığı Maltepe savaşını kazandı ve böylece Kocaeli Yarımadası’nın fethi tamamlanarak Bizans’ın Anadolu toprakları ile bağlantısı kesildi. 1331’de İznik, 1337’de İzmit ele geçirildi.
Osmanlı Devleti’ne Katılan İlk Beylik ve Önemi1345 yılında Karesioğulları Beyliği, Osmanlı topraklarına katıldı. Beyliğin alınması ile Anadolu Türk siyasi birliğinin sağlanması yolundaki birincil adım atıldı ve Osmanlı, Karesioğulları’nın donanmasından yararlandı. Hem beyliğin konumu doğruca Rumeli’ye geçiş kolaylaştı. Orhan Gazi, 1346 yılında İoannis Kantakuzenos’un kızı ile evlendi ve 1347’de Bizans tahtına geçmesini sağladı.
Osmanlı Devleti’nin Rumeli’ye İlk GeçişiBizans’a, Balkan devletleri ile yaptığı savaşlarda asker yardımında bulundu. Yardımların karşılığı olarak Osmanlı’ya 1352 yılında Gelibolu Yarımadası’ndaki Çimpe kalesi verildi. Böylece Osmanlılar, Rumeli’deki birincil topraklarını kazandılar.
Osmanlı Devleti’nde İlk MedreseOrhan Gazi, beyliği devlet haline getirdi ve teşkilatlanma çalışmalarına tartma verdi. Saltanatı esnasında, birincil Osmanlı medresesini İznik’te açtı. ve müsellem ordusunu kurdu.
Osmanlı Devleti’nde İlk Divanİlk Divan’ı topladı ve vezirlik makamını oluşturdu. İlk kadı ve subaşı atamalarını yaptı. 1362’da ölüm etmesinin üzerine, tahta 1. Murat geçti.
SULTAN 1. MURAT DÖNEMİ (1359-1389)
Murat Hüdevandigâr olarak da tanıdık 1. Murat, tahta geçmeden önce 1350’li yıllarda ağabeyi Süleyman Paşa ile birlikte Rumeli’de gerçekleştirilen bazı akınlara katıldı. Saltanatı boyunca sınırlarını Balkan topraklarında ilerletmeye itina gösterdi. Bunun yanı sıra Anadolu’daki komşu Türk beyliklerinden bazılarının topraklarına dağıtılmış yollarla sahip oldu.
Sazlıdere Savaşının Önemi1363 yılında Bizans ile yaptığı Sazlıdere savaşı sonrasında Edirne’yi fethetti. Hemen peşinde Filibe ve Gümülcine’yi hakimiyeti altına alarak Bizans’ın Sırp ve Bulgar devletleri ile var olan kara bağlantısını kesti.
Osmanlı Devleti’nin Haçlılarla Yaptığı İlk SavaşFetihlerden rahatsız olan Papa 5. Urbanus, bir Haçlı birliği oluşturdu. Osmanlı ordusu ile Haçlı birliği aralarında 1364 yılında yapılan Sırpsındığı savaşı, emin Osmanlı zaferi ile sonuçlandı. Zafer sonucunda Meriç Irmağı iyice egemenlik altına alındı ve Balkanlarda ileri gitmek daha basit bir hale geldi.
Sırpsındığı’nın intikamını almak isteyen Sırplar ile 1371 yılında yapılan Çirmen savaşını Osmanlılar bir kez daha kazandı. Bu Nedenle Makedonya’nın fethine etraf hazırlandı. Bulgar kralı, Sırp prensleri ve Bizans Osmanlı üstünlüğünü kabul etti.
Sultan 1. Murat, ilerleyen yıllarda oğlu Beyazıt’ı Germiyanoğulları beyi Süleyman Şah’ın kızı ile evlendirdi. Böylece çeyiz yolu ile Kütahya, Simav, Tavşanlı ve Emet’i hakimiyeti altına aldı. Hamitoğulları’ndan para karşılığında Akşehir, Yalvaç, Beyşehir, Seydişehir ve Isparta’yı satın aldı. Böylece Karamanoğulları ile sınır komşusu oldu. Anadolu’da bu etkinlikler sürerken Balkanlar yönündeki genişleme devam etti.
1386 yılında Sırplarla yapılan Ploşnik savaşında Osmanlı birlikleri başarısız oldu.
1. Kosova Savaşı Nedenleri ve Sonuçları1. Türklerin Balkanlarda ilerlemeleri aleyhinde Balkan devletlerinin birleşmesi.
2. Şahin Paşa komutasındaki Türk akıncı kuvvetlerinin Ploşnik’te yenilmesiyle Balkan devletlerinin harekete geçmesi.
Bulgarian saf dışı teslim etmek amacıyla Çandarlı Ali Paşa komutasında bir ordu Bulgaristan üzerine gönderilerek Şumnu, Tırnova, Silistre ve Niğbolu alındı. Bulgar kralı teslim oldu ve Bulgar Krallığı savaş dışı bırakıldı. l. Murat Anadolu beylerinden de aldığı yardımcı kuvvetlerle Rumeli’ye geçerek 1389 yılında Kosova’da Sırp, Bosna, Macar, Eflak, Arnavut, Leh ve Çeklerden oluşan Haçlı ordusunu yenilgiye uğrattı.
Kosova zaferiyle Balkanlardaki ilerleyiş hızlandı. Osmanlılar birincil defa bu savaş sırasında top kullandılar. Anadolu beylikleri birincil kez bu savaş esnasında Osmanlı Devleti’ne askeri yardımda bulundu. Haçlılara karşısında birincil büyük meydan savaşı kazanıldı. Sırp Krallığı Osmanlı Devleti’ne bağlandı. Sultan 1. Murat savaş alanını gezerken Miloş Kabiloviç adında bir Sırplı göre şehit edildi.Murat Hüdevandigâr, saltanatı esnasında var olan “Devlet hükümdar ve ailesinin ortak malıdır.” anlayışını “Devlet hükümdar ve oğullarının karşılıklı malıdır.” anlayışı ile değiştirdi. Bu Nedenle taht kavgalarını azaltmayı amaçladı. Kurumsallaşmaya siklet verdi; başkenti Edirne’ye taşıdı.
Yeniçeri Ocağının Kurulması1363 yılında Yeniçeri ocağını kurdu. Ülkeyi başta eyaletlere ayırarak Rumeli Eyaleti’ni oluşturdu.
YILDIRIM BEYAZIT (1. BEYAZIT) DÖNEMİ (1389-1402)
1386 yılında babasının Karamanoğlu Alâeddin Bey’e aleyhinde giriştiği sefere katıldı, Frenk Yazısı savaşında gösterdiği yiğitlik ve atılganlık dolayısıyla Yıldırım lakabını aldı. 1. Kosova savaşında babasının yanına bulundu. Sultan 1. Murat şehit us yerine Osmanlı tahtına geçti.
Emîr Sultan Buhârî Hazretlerine güvey oldu.
Anadolu’nun siyasi birliğini kurmaya karşın ana faaliyetler bu dönemde başladı. Germiyan, Saruhan, Aydın, Menteşe, Hamid, Teke, Karaman, Candar, Kadı Burhaneddin, Tacüddin ve Taşhan beyliklerinin toprakları alındı. Bu Nedenle: Fırat’a dek siyasi birlik kuruldu. Ege ve Akdeniz sahillerine dominant olundu. Devletin stratejik zor ve önemi arttı. Bu koşul Osmanlı’yı Timur ile aleyhinde karşıya getirdi. Açık Fikirli, Menteşe ve Saruhan donanmalarının alınmasıyla Osmanlı deniz gücü arttı. Donanmayı üzere Gelibolu Tersanesi kuruldu. Kütahya merkez olmak üzere Anadolu Beylerbeyliği kuruldu.
İstanbul’un Kuşatılmasıİstanbul, Osmanlı Devleti döneminde başta Şimşek kadar kuşatıldı. Fakat batıda haçlı birliğinin kurulmasıyla abluka sonuçsuz kaldı.
Niğbolu Savaşıİstanbul’u kuşatmadan kurtarmak ve Türkleri Balkanlar’dan atmak üzere kurulan haçlı ordusu 1396 yılında Niğbolu’da yenilgiye uğratıldı. Bulgaristan bir Türk ili haline geldi. Osmanlı sınırları Tuna’ya kadar genişledi. Osmanlı’nın İslam dünyasında nüfuzu arttı. Yıldırım’a Sultanı İklimi Rum ünvanı verildi.
Niğbolu’dan sonra İstanbul tekrar kuşatıldı. Bu amaçla, Anadolu Hisarı yapıldı. Fakat, Timur tehlikesi çıkınca Bizans’la uzlaşma yapıldı. Bu Nedenle, İstanbul’da bir Türk mahallesi kurulacak, İstanbul’a kadı tayin edilecek ve Bizans ücret verecekti.
Ankara SavaşıNedenleri:
İki tarafta da âlem hakimiyeti idealinin varlığı. Timur’un, Çin seferine çıkmadan önce, Batı’da enerjik bir devlet teslim etmek istememesi. Osmanlı’dan kaçan beylerin Timur’u, Timur’dan kaçan beylerin ise Yıldırım’ı kışkırtması. Hakaret ifadeleri taşıyan mektupların yazılması. Timur’un Şimşek’a beylik sembolleri göndermesi; kendi adına para bastırılmasını ve beyliklerin topraklarının geri verilmesini istemesi.Eski beyliklerden kalma birliklerin Timur tarafına geçmesi, Timur ordusunun güçlü olması ve asistan Sırp kuvvetlerinin savaştan erken çekilmesi sebebiyle Osmanlı ağır bir yenilgi aldı.
Sonuçları:
Anadolu’nun siyasi birliği bozuldu. Aydın, Karaman, Germiyan, Saruhan, Menteşe, Hamit ve İsfendiyar beylikleri yeniden kuruldu. Şimşek ile oğulları Musa ve Mustafa tutsak düştü. Anadolu Timur hakimiyetine girdi. Çoğu kent yağmalandı. Can ve mal güvenliği kalmadı. Osmanlı’da Fetret Devri başladı. İstanbul’un fethi gecikti. Rumeli’de bazı yerler elden çıktı.Şimşek Beyazıt bu savaşta esir düştü. Bir vakit sonra da esaret altında 8 Mart 1403’ta Akşehir’de vefat etti.
MEHMET ÇELEBİ (1. MEHMET) DÖNEMİ (1413-1421)
Mehmet Çelebi, Ankara Savaşı’nda babası Yıldırım Beyazıt’ın yanında bulundu.
Fetret Devri (1402-1413)Ankara Savaşı’nda Osmanlıların uğradığı ağır yenilgi, yalnız Anadolu’daki siyâsi birliğin parçalanmasına neden olmakla kalmadı, Osmanlı Devleti’nin kendi içinde de parçalanmalara yol açtı.
Yıldırım Beyazıt’in oğulları Süleyman Çelebi, İsa Çelebi, Musa Çelebi ve Mehmet Çelebi Osmanlı tahtına sahip edebilmek için birbirleriyle mücadeleye giriştiler. “Fetret Devri” adı verilen ve 1413’e kadar süren bu taht kavgası dönemi, Mehmet Çelebi’nin (1. Mehmet) kardeşlerini ortadan kaldırıp, Osmanlı Devleti’nin birliğini yeniden sağlamasıyla sona erdi.
Osmanlı Devleti’nin İkinci KurucusuMerkezi otoriteyi her yerde kurduğu için devletin ikinci kurucusu sayılır. Anadolu siyasi birliğini kurma çalışmalarını baştan başlattı. Aydınoğulları’ndan İzmir’i aldı. Saruhan Beyliği’ni yıktı.
Osmanlı Devleti’nde İlk Deniz SavaşıVenedik’le ilk deniz savaşı yapıldı, ama donanma cılız olduğu için başarılı olunamadı.
Osmanlı Devleti’nde Dini Ve Sosyal İçerikli İlk İsyanDönemin bilginlerinden Şeyh Bedreddin, dini ve sosyal nitelikli birincil ayaklanma hareketini çıkardı; başarılı olamayarak idam edildi. Şimşek’ın oğlu Mustafa Çelebi, Bizans’ın da yardımıyla, siyasi kaliteli bir isyan çıkardı; başarılı olamayarak Bizans’a sığındı.
Osmanlı Devleti’nin İkinci KurucusuSultan Mehmet Çelebi 26 Mayıs 1421 de Edirne’de vefat etti.
SULTAN 2. MURAT DÖNEMİ (1421-1451)
Babasının vefatı üstüne tahta geçen Sultan 2. Murat, o sırada 18 yaşındaydı. Yaptığı birincil icrâati, babasının cenazesini Yeşil Câmiî Türbesi’ne defnettirmek oldu.
Düzmece Mustafa İsyanıBizans’ın da yardımıyla bitmiş isyana teşebbüs eden Düzmece Mustafa idam edildi. Bizans’ı cezalandırmak üzere İstanbul kuşatıldı. Bizans, kuşatmadan kurtulmak üzere, bu kez 2. Murat’ın kardeşi Şehzade Mustafa’yı isyana teşvik etti. Kuşatma kaldırıldı. Mustafa Çelebi idam edildi.
Açık Fikirli, Menteşe ve Hamid beyliklerine son verildi. Germiyan toprakları vasiyet aracılığıyla Osmanlı’ya kaldı. Osmanlı Batı Anadolu’ya dominant oldu. Karamanoğulları üzerine sefere çıkıldı; fakat Rumeli’de durum karıştığı için geri dönüldü.
Osmanlı kuvvetleri Makedonya ve Adriyatik’e dek ilerledi. Lakin, bu başarılar uzun sürmedi. Hermanştad Vezağ, Morava ve İzladi Derbendi’nde Osmanlı kuvvetleri yenilgiye uğradı. Balkanlar’da tekrar haçlı birliği kuruldu. Yenilgilerin artması ve karaman saldırısının başlaması üzerine, Balkan devletleri ile uzlaşma gereği duyuldu.
Edirne Segedin Antlaşması1444 yılında Haçlılarla Edirne Segedin Antlaşması yapıldı. Antlaşmaya tarafından;
Sırbistan Osmanlı’ya vergi verecek. Bulgaristan Osmanlı kontrolünde kalacak. Tuna Nehri, sınır olarak kabul edilecek. Osmanlı ile Macaristan on sene savaşmayacak.Başta Macaristan edinmek üzere, Balkanlar devletleriyle yapılan birincil devlete ait mukaveledır. Taraflar aralarında ilk olarak bir sınır çizildi.
2. Murat, yenilgilerden nedeniyle aldığı tepkilerin etkisiyle tahttan ayrıldı. Yorgunluğunu ileri sürerek, tahtı oğlu 2. Mehmet’e bıraktı.
Varna SavaşıÇocuk yaşta birinin Osmanlı tahtına geçmesi Avrupa için bir fırsattı. Papa’nın öncülüğünde, Macar, Hırvat, Leh, Alman ve Venedik kuvvetlerinden oluşan bir haçlı birliği kuruldu. Devlet adamlarının da devreye girmesiyle yeniden ordunun başına geçen 2. Murat, 1444 yılında haçlıları yenilgiye uğrattı.
Savaşın ardından Osmanlı’nın Balkanlar’da hakimiyeti pekişti. Yenilgilerin izleri silindi. Bulgaristan aracısız Osmanlı egemenliğine alındı.
2. Kosova SavaşıVarna’nın intikamını edinmek üzere her yerde kurulan haçlı ordusu Kosova’da 1448 yılında ağır bir yenilgiye uğratıldı.
2. Kosova savaşı zaferinden sonra Türklerin Balkanlara yerleşmesi kesinleşti. Haçlıların İstanbul’u kurtarmak üzere düzenledikleri son sefer oldu. İstanbul’un fethine etraf hazırlandı. Batı’ya karşısında taarruz üstünlüğü sağlandı.
Sultan 2. Murat, 3 Şubat 1451 târihinde vefat etti; yerine 2. Mehmet geçti.
OSMANLI DEVLETİ’NİN ARTIŞ DÖNEMİ
Osmanlı Devleti’nin yükseliş devri 1453 İstanbul’un fethinden, 1579 Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüne dek sürer.
FATİH SULTAN MEHMET (2. MEHMET) DÖNEMİ (1451-1481)
2. Mehmet ikinci döneminde 19 yaşında tahta çıktı. İlk işi İstanbul’u fethetmek için kollarını sıvamak oldu.
İstanbul’un FethiFatih, doğudan ve batıdan gelecek tehlikeleri durdurmak için, Karaman ve Mora üzerine sefer düzenledi. Anadolu Hisarı’nın karşısına Rumelihisarı’nı yaptı. Surları yıkmak üzere toplar döktürdü. Çanakkale’ye deniz filosu, Balkanlara ordu yolladı.
Bizans, surlarını tamir ederek silahlarla donattı. Haliç’i kapattı. Avrupa’dan takviye istedi. İmparator, takviye alabilmek için, Katolik ve Ortodoks kiliselerini birleştirmek istedi; lakin, ırk buna tepki gösterdi.
Papa, Haçlı ordusu kurulması için çağrıda bulundu. Ama sadece Venedik, Ceneviz ve Mora’dan destek alındı.
Fatih Sultan Mehmet (2. Mehmet)
İstanbul’un Fethinin Nedenleri
Hz. Muhammed (s.a.v.)'in, şehri alacak kişiyi övmesi. İstanbul’un jeopolitik konumunun önemi. Toprak bütünlüğünü sağlama ricası. Bizans’ın kışkırtıcı faaliyetlerini önleme isteği. Haçlı ittifaklarının sona ereceği düşüncesi. İstanbul’un, Batı için bir üs konumunda olması. Batı sınırının güvenliğini sağlama isteği. Manâlı ticaret yollarının İstanbul’dan geçmesi.İstanbul kara ve denizden kuşatıldı. Venedik, Ceneviz ve Rum gemilerinin Osmanlı donanmasını yararak İstanbul’a ulaşması üstüne, karadan çektirilerek Haliç’e bir donanma indirildi. 53 jurnal bir kuşatmadan sonra 29 Mayıs 1453’te İstanbul alındı.
İstanbul’un Fethinin Sonuçları
a) Türk Tarihi Açısından:
Osmanlı’nın jeopolitik önemi arttı. Askeri, siyasi ve hesaplı açıdan stratejik bir yapıda olan İstanbul başkent yapıldı. Artış ve imparatorluk dönemi başladı. Toprak bütünlüğü sağlandı. Boğazların savunması kolaylaştı. Anadolu ebediyyen Türk yurdu haline geldi. Ticaret yollarının kontrolü kolaylaştı. İstanbul kayda değer bir kültür merkezi haline geldi. Osmanlı’nın İslam dünyasında saygınlığı arttı. Hristiyanlara can ve mal güvenliği sağlandı. Ortodokslar hakiki din hürriyetine kavuştular.b) Dünya Tarihi Açısından:
Bin yıllık Bizans İmparatorluğu sona erdi. Ortaçağ kapandı, Yeniçağ başladı. Osmanlı’nın stratejik önemi arttı. Hristiyan birliğinin kurulması önlendi. Batı dünyası manâlı bir askeri üssünü kaybetti. Barutun gücünün önemi anlaşıldı. Krallar bu gücü kullanarak feodalite rejimini yıktılar. Ticaret yollarının Osmanlı kontrolüne geçmesi Avrupa’da, yeni arayışlara yol açtı. Bu şart Coğrafi Keşifler’in başlamasına etki etti. Fatih’in hoşgörüsü, serbest düşünceye saygısı ve bilim adamlarını koruması Avrupa’yı etkiledi. İstanbul’dan Roma’ya giden bilim adamları Rönesans’ın başlamasına tesir ettiler. Venedik ve Ceneviz’in çıkarları zedelendi. bu nedenle, fethe en şiddetli tepkiyi gösterdiler. Kara ve deniz kuvvetlerinin işbirliği yapmasının önemi anlaşıldı.Fetihten Sonra Alınan Önlemler
Haçlı birliğinin kurulmasına önayak olabilecek Venedik’e bir takım ticari imtiyazlar verildi. Bizans’ın mirasına sahip çıkabilecek Mora Despotluğu ve Trabzon Pontus Rum Devleti yıkıldı. Ortodoks Kilisesi himaye edilerek, Hristiyan birliğini önleme, Osmanlı’nın hoşgörüsünü kanıtlama, Ortodoks Kilisesi’ni teftiş altına alma, Katoliklere aleyhinde bir zor oluşturma ve Rumların desteğini sağlama hedeflendi.Sırbistan, Mora, Eflak, Boğdan, Bosna, Hersek ve Arnavutluk Osmanlı topraklarına katıldı.
Karadeniz’in Türk Gölü Haline GelmesiÖnce Ceneviz’in elindeki Azak, Kefe ve Menküb kolonileri alındı. sonradan Kırım alınarak özerk bir eyalet haline getirildi.
Cenevizlilerden Amasra, Rumlardan ise 1461 yılında Trabzon alınarak Pontus Rum Devleti’ne son verildi. Anadolu tam olarak Türk hâkimiyetine alındı.
İsfendiyar Beyliği’nden Sinop, Karaman Beyliği’nden ise Konya ve Karaman alınarak bu beyliklere son verildi. Anadolu birliği yönünde kayda değer bir adım atıldı. Karaman Beyliği bir risk olmaktan çıktı. Osmanlı ile Akkoyunlu karşısında karşıya geldiler.
Otlukbeli SavaşıOsmanlı ile Akkoyunlular arasında, Anadolu’nun hakimiyeti mücadelesi vardı. Osmanlı’nın güçlenmesini istemeyen Akkoyunlular 1473 yılında Otlukbeli savaşında yenilgiye uğratıldı. Akkoyunlu Devleti yıkılma sürecine girdi. Osmanlı sınırları Doğu Anadolu’ya dek genişledi.
Osmanlı – Venedik SavaşıVenedik ile 1463-1479 yılları arasında 16 sene savaşıldı; ama sonuç alınamadı. Yapılan barışa kadar Venedik ücret verecek, Osmanlı ülkesinde ticari imtiyazlardan yararlanacak ve İstanbul’da kesintisiz elçi bulunduracaktı.
Osmanlı - Memluk İlişkileriOsmanlı’nın Anadolu’da siyasi birliği kurmaya çalışması ve Hicaz su yollarının onarımını üstlenmek istemesi, Memluk Devleti ile ilişkileri bozdu.
Ege Adalarının FethiCeneviz’den Taşoz, Semadirek, Gökçeada, Bozcaada, Sisam ve Limni adaları alındı.
Venedik’cilt Midilli ve Eğriboz adaları alındı.
Saint Jean (Sen Jan) şövalyelerinin elindeki Rodos kuşatıldıysa da alınamadı.
İtalya Seferi1480 yılında Batı Roma’yı elde etmek üzere sefere çıkıldı. Napoli Krallığı’nın elindeki Otranto alındı. Fatih’in ölümü üstüne Otranto elden çıktı.
2. Mehmet Dönemi IslahatlarıKanunnamei Ali Osman ile padişahın şiddet ve otoritesi pekiştirildi. İlk altın para bastırıldı. Topkapı Sarayı yapıldı. Sahn-ı Seman ve Fatih medreseleri açıldı. Memur yetiştirmek için Enderun okulu açıldı. Devşirme kökenlilerin bürokraside etkinliği arttı. Padişahın divan başkanlığı yapması terk edildi. Defterdar ve Kazasker sayısı ikiye çıkarıldı.
Fatih Sultan Mehmet, Memlükler üstüne çıktığı seferde 3 Mayıs 1481’de Gebze’de Hünkar çayırında vefat etti.
SULTAN 2. BEYAZIT DÖNEMİ (1481-1512)
Fatih Sultan Mehmet’in 3 Mayıs 1481’de ölümü, 2. Beyazıt ile Karaman bayrak beyi olan kardeşi Cem’i tahta geçme konusunda karşı karşıya getirdi.
Şehzade Cem OlayıKardeşinin hükümdarlığını kabul etmeyen Şehzade Cem ayaklanma etti. Başarılı olamayınca Memlüklere sığındı. Karaman beylerinden takviye alarak Anadolu’ya geldi ama tekrar başarılı olamadı. Rumeli’ye vermek üzere Rodos şövalyelerine sığındı. Şövalyeler göre Fransa’ya gönderildi. Oradan da Vatikan’a götürülerek Papa’ya teslim edildi. Huzursuz bir hayat sürdü. 1495’de vefat etti.
Şehzade Cem’in Rodos Şövalyeleri’ne ve Papa’ya sığınmasıyla olay bir dış sorun haline geldi. Avrupa’da haçlı ümidi doğdu. Memlükler ile ilişkiler adamakıllı bozuldu. Balkanlarda fetih hareketi yavaşladı. Karaman Beyliği bitmiş sorun oldu. İspanya Müslümanlarına tatmin edici yardımın ulaştırılmasını önledi.
2. Beyazıt Dönemi GelişmeleriKaraman sorunu muhakkak bir biçimde çözümlendi. Boğdan ve Hersek üstünde tam yoklama kuruldu.
İspanya’daki Beni Ahmer Devleti bu dönemde yıkıldı. Osmanlı, Hristiyan Engizisyon mahkemelerinin işkencelerinden kaçan Müslümanları Kuzey Afrika’ya, Yahudileri ise Rumeli’ye yerleştirdi.
Memlük Devleti ile başta savaşıldı lakin netice alınamadı. Çukurova Memlüklere bırakıldı.
1499 yılında İnebahtı savaşında Venedik yenilgiye uğratılarak İnebahtı, Modon, Koron ve Navarin limanları alındı. Osmanlı birincil kayda değer deniz zaferini kazandı. Mora’da belli hakimiyet kuruldu. Ege ve Akdeniz egemenliğinin yolu açıldı.
Şahkulu İsyanıSafevi Devleti, Anadolu’da halkı isyana özendirme etti. Kışkırtmalar sonucu Şahkulu İsyanı çıktı. Böylece, iki yüz yıllık bir uğraş süreci başladı. 2. Beyazıt isyanı bastırmakta gevşek davrandı. Şehzade Selim, bu durumu ederek babasına başkaldırdı. Yeniçerilerin de desteğini alarak başa geçti.
Osmanlı Uleması
YAVUZ SULTAN SELİM (1. SELİM) DÖNEMİ (1512-1520)
İran ve Mısır’ı alarak devletin sınırlarını genişletmek istiyordu. Bu topraklan ele geçirdiğinde İpek ve Baharat yolunun bir bölümüne de sahip olacaktı. Akdeniz’in tahıl deposu olan Darı Osmanlı egemenliğine girecekti.
Babasının Safeviler ve Memlüklere karşı izlediği politikayı eksik bularak girdiği mücadelede 1512 yılında tahtı ele geçirdi.
Osmanlı – İran İlişkileriOsmanlı - Safevi mücadelesinin esas nedeni, Anadolu’da bağımsızlık kurma yarışıdır. Safevilerin bu amaçla Anadolu’da şiilik propagandası yapması ve halkı kışkırtması bir savaşın çıkmasına yol açtı. 1514 yılında yapılan Çaldıran savaşında Safevi kuvvetleri yenilgiye uğratılarak Tebriz’e girildi.
Doğu Anadolu Osmanlı hakimiyeti altına girdi. Şiilik sorunu bir süre için çözümlendi. Safevi hazinesi ve bir takım bilginler İstanbul’a getirildi.
Anadolu Birliğinin Kurulması1515 yılında yapılan Turnadağ savaşı ile doğu ve güney seferlerinin önünde bir engel oluşturan Dulkadiroğulları Beyliği’ne son verildi. daha sonra Ramazanoğulları da Osmanlı hakimiyetini kabul etti.
Anadolu’nun siyasi birliği tamamlandı. Osmanlı’nın Memlük ile komşu olması, bu devletle ilişkileri ayrıntılarıyla bozdu.
Osmanlı – Memlük İlişkileriOsmanlı - Memlük mücadelesinin temel nedeni İslam dünyasında menfaat kurma yarışıdır. Memlüklerin, Hicaz su yollarının onarımıyla ilgili Osmanlı teklifini reddetmesi, Anadolu birliğinin kurulmasını önlemeye çalışması ve İslam ülkelerinin Osmanlı’ya gönderdiği hediyelere el koyması ilişkileri tamamen bozdu.
Yavuz, Türk – İslam birliğini koymak ve Baharat Yolu’nu teftiş altına alarak Avrupa’yı ticari yönden Osmanlı’ya bağımlı ayla getirmek üzere Mısır seferine çıktı. Osmanlı, 1516 yılında yapılan Mercidabık savaşı kazandı. Suriye ve Filistin alındı. Ordu kışı Şam’da geçirdi. Yavuz Sultan Selim ertesi yıl Sina çölünü geçerek Darı’a girdi. 1517 yılında yapılan Ridaniye savaşı kazanılarak Memlük Devleti’ne son verildi.Bunun sonucunda;
Suriye, Filistin, Hicaz ve Darı alınarak Türk-İslam birliği kuruldu. Baharat Yolu teftiş altına alındı. Lakin Coğrafi Keşifler Baharat Yolu’nun önemini azalttı. Halifelik Osmanlı’ya geçti. Osmanlı, İslam dünyasının siyasi ve dini lideri haline geldi. Mukaddes Emanetler İstanbul’a getirildi. Darı hazineleri ve bolca ganimet alındı. Osmanlı ilk kez Kızıldeniz’e ulaştı.Yavuz Sultan Selim, Rumeli’ye yönelen bir seferde 21-22 Eylül 1520 gecesi şirpençe dediğimiz amansız hastalık nedeniyle hemen şimdi 50 yaşında iken vefat etti.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN (1. SÜLEYMAN) DÖNEMİ (1520-1566)
Kanuni’nin hükümdarlığının birincil yıllarında bir takım olumsuzluklar yaşandı.
Kanuni Dönemi İç İsyanlariCanberdi Gazali, Memlûk Devleti’ni yeniden kurmak üzere, Suriye’de “siyasi” kaliteli bir ayaklanma çıkardı.
Ahmet Paşa, sadrazamlık makamına atanmadığı için, Mısır’da “kişisel” kaliteli bir ayaklanma çıkardı.
Baba Zünnun, vergilerin attırılmasını mazeret ederek, Anadolu’da isyan çıkardı.
Kalender Çelebi, tımarlarının elinden alınması üstüne, Anadolu’da isyan çıkardı. Devlet kuvvetli olduğu için, isyanları kolaylıkla dağıtmayı başardı.
Osmanlı – Macar İlişkileriMacaristan, Avrupa’ya geçişte tampon bir alan özelliği taşıyordu. Macarların ücret ödememeleri üzerine, Kanuni Batı’ya birincil seferini düzenleyerek Belgrat’ı aldı ve askeri bir üs haline getirdi.
1. Fransuva’nın Şarlken’e esir düşmesi üstüne Fransa Osmanlı’dan yardım istedi. Almanya’nın güçlenerek Avrupa hristiyan birliğini kurmasını istemeyen Osmanlı, Fransa’nın destek teklifine olumlu karşılık verdi. Macar seferine çıkıldı.
Mohaç Meydan Savaşı1526 yılında Macarlar ile yapılan Mohaç Meydan savaşında Macar ordusu iki saat içinde yenilgiye uğratıldı.
Başkent Budin (Budapeşte) alındı. Macaristan, Osmanlı himayesinde tampon bir devlet haline getirildi. Osmanlı’nın Orta Avrupa’da hakimiyeti pekişti. Osmanlı Avusturya çaba süreci başladı.
Osmanlı – Avusturya İlişkileri1. Viyana Kuşatması
Avusturya’nın Macaristan’ın içişlerine karışması üzerine sefere çıkıldı. Budin geri alındı. 1529 yılında Viyana ilk önce kuşatıldı. Fakat hazırlık eksik olduğu ve mevsim koşulları uygun olmadığı için alınamadı.
İstanbul Antlaşması
Ferdinand’ın Budin’i kuşatması üstüne Avusturya seferine çıkıldı. Doğu’da Safevi tehlikesi çıktığı için, Avusturya’nın barış teklifi kabul edildi. 1533 yılında imzalanan İstanbul antlaşması ile;
Avusturya arşidükası, protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk sayılacak. Avusturya her sene 30.000 altın ücret verecek. Macaristan ile Avusturya arasındaki antlaşmaları Osmanlı padişahı onaylayacak. Avusturya uyduğu zaman, uzlaşma geçerli olacak.
Avusturya, Osmanlı’nın üstünlüğünü kabul etti. Osmanlı’nın en zinde devlet olduğu anlaşıldı. Osmanlı, Macaristan üzerinde söz sahibi oldu.
sonra Avusturya antlaşmayı bozdu. Macaristan üçe ayrıldı: Budin, aracısız olarak Osmanlı ‘ya katıldı. Erdel, özerk bir eyalet haline getirildi. Macaristan’ın kuzeyi ise Avusturya’ya bırakıldı.
Osmanlı – Fransa İlişkileriAvrupa birliğini önlemek ve Akdeniz ticaretini baştan canlandırmak üzere Fransa’ya kapitülasyonlar verildi. Buna kadar;
Fransız tüccarlar Osmanlı ülkesinde serbestçe ticaret yapacak; vergi indiriminden yararlanacak. Fransız tüccarlar ile Türkler arasındaki davalara Türk mahkemesi bakacak. Fransız tüccarların kendi aralarındaki davalara Fransız yargıç bakacak. Osmanlı ülkesinde ölen Fransız tüccarların mal ve eşyası varislerine verilecek. Bu haklardan, Fransa limanlarında Türk tüccarlar da yararlanacak.
Ege ve Akdeniz’de FetihlerRodos adası alınarak Ege bir Türk denizi haline geldi. Batı kıyılarının güvenliği sağlandı.
Cezayir’in Osmanlı’ya Katılması: Cezayir, Barbaros Hayrettin Paşa’nın ülkesiydi. Barbaros Osmanlı hizmetine girerek Kaptanı Derya oldu. Ülkesi de Osmanlı’ya katıldı.
Preveze Deniz Zaferi: Osmanlı’nın denizlerde üstünlüğünün giderek artması üstüne kurulan ve Venedik, Ceneviz, Papalık, İspanya ve Portekiz’den oluşan haçlı donanması 1538 yılında Preveze’de yapılan deniz savaşında bozguna uğratıldı. Akdeniz en ince ayrıntısına kadar Osmanlı egemenliğine girdi.
Trablusgarp ve Bingazi Rodos şövalyelerinden alınarak Kuzey Afrika’da hakimiyet pekiştirildi.
Cerbe Deniz Zaferi: 1560 yılında Cerbe adası açıklarında İspanya komutasındaki Haçlı donanması yenilgiye uğratıldı. Batı Akdeniz’de bağımsızlık pekiştirildi.
Malta Kuşatması: Malta 1565 yılında Kuzey Afrika’nın güvenliğini temin etmek üzere kuşatıldı; ama alınamadı.
Osmanlı – İran İlişkileriSafevilerin Anadolu’da şiileri kışkırtması ve Doğu Anadolu’yu almak istemesi üstüne üç defa sefer düzenlendi. 1555 yılında Amasya Antlaşması imzalandı. Tebriz, Bağdat, Musul ve Basra alındı. Basra Körfezi ‘ne ulaşılarak Hint Okyanusu ile bağlantı kuruldu.
Hint Deniz SeferleriPortekiz, Hint Okyanusu’na ulaşarak Müslüman ülkelerin çoğunu işgal etti. Osmanlı, baharat yoluna işlerlik kazandırmak, Hac yolunun güvenliğini sağlamak ve Müslüman devletlere yardımcı olmak üzere 1538 - 1553 yılları arasında dört kez sefer düzenledi.
Seferlere gereken yük verilmediği ve donanma okyanus şartlarına yerinde olmadığı için başarılı olunamadı. Uzakdoğu’da Portekiz egemenliği pekişti. Baharat yolu ve Hint ticareti kesinkes elden çıktı. Ama, seferler toprak yönünden kazançlı oldu. Yemen ve Umman alındı. Sudan ve Habeşistan kıyıları Osmanlı kontrolüne girdi.
Kanuni Sultan Süleyman’ın Son SeferiZigetvar Seferi: Avusturya’nın, Macar topraklarına saldırması üzerine sefere çıkıldı. 1566 yılında Zigetvar alındı. Kanuni’nin ölümü üstüne geri dönüldü.
2. SELİM DÖNEMİ (1566-1574)
2. Selim 1566 tarihinde İstanbul’a gelerek Osmanlı Devleti’nin başına geçti. Babası Kanuni Sultan Süleyman’ın cenazesini Süleymaniye Camiî bahçesine defnetti.
1568 yılında Yemen ve Taaz ele geçirildi. Mimar Sinan, Selimiye Camiî’niEdirne’de 6 yılda tamamladı. Avusturya ile sekiz sene sürecek olan barış antlaşması yapıldı.
1569 yılında Aden, Zeydiler’den geri alındı. Denizlerde Sumatra’ya değin seferler düzenlendi.
1569 yılında Sokullu Mehmet Paşa Don Volga Kanalı açma projesini gerçekleştirmek istedi. Fakat Rus ve İran saldırıları nedeniyle tamamlanamadı.
1569 yılında ise Fransa ile ikinci dönem kapitülasyonlar imzalandı.
Kıbrıs’ın Fethi1570 yılında Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması Kıbrıs’ı Venediklilerden alarak Doğu Akdeniz’de güvenliği sağladı. 1571 yılında Kıbrıs’tan dönüşte Osmanlı donanması Haçlılara yenildi. Uluç Ali Paşa beraberinde sağlam gemilerle İstanbul’a döndü. Ertesi sene yeni bir deniz filosu hazırlanarak Akdeniz’e indirildi.
1574 yılında Tunus üzerine sefere çıkıldı. Avusturya ile Osmanlı Devleti arasındaki uzlaşma antlaşması yenilendi.
2. Selim 15 Aralık 1574’te İstanbul’da vefat etti.
3. MURAT DÖNEMİ (1574-1595)
3. Murat Osmanlı Devleti’nin “Çoğalma Dönemi” olarak tanıdık döneminin son padişahı, aynı zamanda 1579 Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüyle başlayan “Duraklama Dönemi”nin de birincil padişahıdır.
Osmanlı - İran Savaşları1578-1590 yılları arasında yapılan ve tam 12 yıl boyunca süren savaşlarda bilhassa Çıldır Meydan savaşı ile Meşaleler savaşında (Meşaleler Muharebesi) Lala Mustafa Paşa ve Özdemiroğlu Osman Paşa büyük başarılar elde etti.
Savaşları Osmanlı Devleti kazandı. İran barışma istemek zorunda kaldı. İran ile 21 Mart 1590’da Ferhat Paşa antlaşması imzalandı. Ferhat Paşa Antlaşması’na kadar;
Azerbaycan, Tebriz, Dağıstan, Karabağ, Gürcistan ve Şirvan Osmanlı Devleti’nin egemenliğine girdi. İran mezhep hürriyetini tanıyacak ve Sünniler hakkında kötü konuşmayacak. Osmanlı Devleti sınırlarını Hazar Denizi’ne dek genişleterek, Doğu’da en geniş sınıra ulaştı.
Vadi’üs-Seyl Savaşı3. Murat döneminde Fas Sultanlığı’na hakim almak için Portekizliler ile 1576 yılında yapılan Vadi’üs-Seyl savaşı kazanıldı.
Savaşta, Portekiz ordusu Kral da dahil değil edildi. Kralsız kalan ve Kral’ın varisi de olmayan Portekiz İspanya’nın himayesine girdi. Vadi’üs seyl savaşı ile Fas Osmanlı’nın egemenliğine girdi.
3. Murat Dönemi Olayları Özet Olarak1575 yılında Lehistan (Bugünkü Polonya) alındı.
1580 yılında İngiltereye de kapitülasyon verildi.
1593 yılında Osmanlı-Avusturya savaşı oldu.
Sokullu Mehmet Paşa bir suikast sonucu 11 Ekim 1579’da şehit oldu.
İstanbul’da sayım yapıldı.
Paranın değeri düşürülerek devalüasyon gerçekleştirildi.
Takiyuddin Mehmet kadar Osmanlı’nın ilk rasathanesi (İlk gözlemevi) kuruldu.
1595 yılında felç geçirerek vefat eden 3. Murat Ayasofya Camiî’nin bahçesine defnedildi.
Osmanlı Devleti Haritası
3. MEHMET DÖNEMİ (1595-1603)
3. Mehmet, sancaktan gelip tahta meydana çıkan son şehzadedir. Kanuni Sultan Süleyman’dan 30 sene sonradan sefere meydana çıkan birincil padişahtır.
Avusturya-Eflâk Cephesi SavaşlarıEski gücünü kaybetmiş olan Osmanlı Devleti’ne karşısında Avusturya’nın karşı saldırıya geçmesi ve ilk olarak Estergon kalesi almak üzere çoğu yeri ele geçirmesi üstüne 3. Mehmet, Avusturya üzerine sefere çıktı.
Çarpık Kalesi alındı. Avusturya ordusu 1596 yılında Haçova meydan savaşında yenilgiye uğratıldı. Bir süre sonra Osmanlılar Kanije kalesini de aldılar (1600).Alman imparatoru Ferdinand, büyük bir orduyla Kanije’yi kuşattı. Ama Tiryaki Hasan Paşa başarılı bir savunma ve beklenmedik bir çıkış yaparak Kanije önündeki Alman ordusuna büyük kayıplar verdirtti. Bu zaferden sonradan Belgrat, Estergon ve birkaç yıl daha sonra Uyvar ele geçirildi.
Osmanlı-İran Savaşlarıİranlılar, Osmanlıların Avusturya ile uğraşmalardan yararlanarak Tebriz ve Erivan’ı ele geçirdiler.
Savaş devam ederken 3. Mehmet vefat etti. Yerine 1. Ahmet geçti.
OSMANLI DEVLETİ’NİN DURAKLAMA DÖNEMİ
Osmanlı Devleti’nin duraklama devri 1606 Zitvatoruk antlaşmasından 1699 Karlofça antlaşmasına kadar sürer.
1. AHMET DÖNEMİ (1603-1617)
1. Ahmet hükümdarlığının ilk yıllarında Avusturya ile yapılan savaşlarla uğraştı. 3. Murat döneminden beri aralıksız savaşlar, bu dönemde 1606 yılında imzalanan Zitvatoruk antlaşmasıyla sonuçlandı. Bu antlaşmaya göre;
Eğri, Kanije, Estergon Kaleleri Osmanlılarda kalacak Avusturya, ödemekte olduğu yıllık vergiyi bundan daha sonra ödemeyecek Avusturya kralı protokolde Osmanlı padişahı ile eşit olacaktı.Bu Nedenle, Avusturya karşısında Kanuni’den beri devam etmekte olan Osmanlı üstünlüğü sona ermiştir.
1. Ahmet zamanının bir diğer önemli olayı da, İran ile 1612 yılında yapılan Nasuh Paşa Antlaşmasıdır. Bu antlaşmaya tarafından;
Daha önce Ferhat Paşa antlaşmasıyla İran’dan alınan yerler (Azerbaycan, Gürcistan, Dağıstan) geri verildi. Buna karşılık İran, her sene iki yüz deve yükü ipekli vermeyi kabul etmiştir.
Ahmet döneminin manâlı olaylarından biri de birincil ciddi Celali isyanlarının çıkmasıdır. Osmanlı Devleti’nin ekonomisinin bozulması, Tımar dağıtımında adaletsizlik ve bu sistemin bozulması, Savaşların ağır yükü altında köylünün ezilmesi, Maaşlı asker sayısının artması ve maaş alamayan askerlerin haraç almaya başlamaları, bu isyanların çıkmasının nedenleridir.3. Ahmet, Osmanlı Devleti’nin saltanat sisteminde değişiklikler yaptı. Ekber ve Erşed Kanunu’nu çıkartarak, artık Osmanlı hanedanının en ihtiyar ve aklı başında olan üyesinin padişah olması uygulamasını başlattı. Şehzadelerin sancaklara gönderilme uygulamasına son verildi. Şehzadelerin saray içinde kapalı tutuldukları kafes sistemi benimsendi. Sultan 3. Ahmet 1617 yılında vefat etti.
1. MUSTAFA DÖNEMİ (1617-1618 / 1622-1623)
Sultan 1. Ahmet’in getirdiği Ekber ve Erşed kanunu sonucu 1617 yılında tahta çıktı.
İki dönem taht’a meydana çıkan 1.Mustafa’nın ilk dönem saltanatı 96 gün sürdü. Tahta çıkmak istemediği ve devlet işleriyle ilgilenemeyeceğini söylemesine rağmen devletin ileri gelenleri kadar tahta çıkarıldı ama 96 gün sonradan tahttan indi.
1. Mustafa’nın yerine 2. Osman (Genç Osman) tahta çıkarıldı. Genç Osman’ın ıslahatlarından hoşnut olmayan ve çıkarları zedelenen Yeniçerilerin, Genç Osman’ı şehit etmeleri sonucunda 1. Mustafa 1622 yılında tekrar tahta çıkarıldı. Akıl sağlığı uygun olmayan ve devlet işleriyle fiilen ilgilenemeyeceği dek rahatsız olan 1. Mustafa dönemin Şeyhülislamı Yahya Efendi’nin fetvasıyla tahttan indirilip yerine Kösem Sultan’ın ve 1.Ahmet’in oğlu olan 4. Murat taht’a çıkarıldı.
1. Mustafa’nın ikinci döneminin başında, Erzurum Beylerbeyi Abaza Mehmet Paşa 2. Osman’ın Yeniçeriler tarfından katledilmesi üstüne Anadoluda Yeniçerilere karşı ayaklanma başlattı. Yakalattığı Yeniçerileri öldürttü fakat kısa sürede isyan bastırıldı.
1. Mustafa eğitim almayan tek Osmanlı padişahıdır. Hatt-ı Hümayunları cariyesine yazdırdığı söylenti edilir. 1. Mustafa evlenmediği için çocuğu da olmadı. Tahttan indirildikten 16 sene daha sonra 1639 yılında vefat etti.
2. OSMAN (GENÇ OSMAN) DÖNEMİ (1618-1622)
2. Osman (Genç Osman) henüz 14 yaşındayken amcası 1. Mustafa’nın rahatsızlığı sebebiyle tahttan indirilmesi üstüne 1618 yılında tahta çıktı.
bir eğitim almış olan 2. Osman, yaşı minik olmasına rağmen padişahlığı döneminde devlette bir takım yeniliklerin yapılması gerektiğinin farkındaydı.
İlk Defa Saray Dışından Evlenen Padişah2. Osman saraydaki kadın saltanatını yaralamak için saray dışından evlendi. sonra Şeyhülislam’ın “Fetva belirlemek” dışındaki tüm yetkilerini elinden alarak ilmiye sınıfının devlet işlerine karışmasını önlemeye çalıştı.
Serav AntlaşmasıOsmanlı ile İran arasındaki savaş, Sultan 1. Ahmet dönemindeki Nasuh Paşa Antlaşması baz alınarak imzalanan Serav antlaşması ile son buldu.
Hotin Seferi ve AntlaşmasıLehistan’ın (Polonya) Erdel, Boğdan ve Kırım’nın içişlerine karışması neticesinde Kırım Hanlığı da Lehistan’a saldırdı. Lehistan Boğdan’a saldırıp ve Hotin kalesini işgal etti. Bu olaylar üstüne Genç Osman, Hotin seferine ordunun başında çıkmaya karar verdi.
Lehistan da Avusturya’dan takviye alarak kalabalık bir ordu kurdu. Hotin önünde karşılaşan ordular yenişememesine karşın Lehistan uzlaşma talebinde bulundu. 1621 yılında imzalanan Hotin antlaşmasıyla savaşa ve sefere son verildi. Buna göre;
Kırım Lehistan’a yeniden saldırmayacak. Lehistan’ın Kırım’a verdiği vergi (40. bin altın) devam edecek. Hotin, Osmanlı’nın himayesindeki Boğdan’a geri verildi.Özellikle Lehistan seferindeki başarısızlık üstüne başarısızlık sebeplerini araştırdı. Kapıkulu ocaklarında sayım yaptırdı. Bu sayım sonucuna göre, belirli asker sayısı ile bahşedilen ücret birbirini tutmuyordu. Yani birileri askerleri artı gösterip haksız gelir sağlıyordu.
Genç Osman Kapıkulu ocaklarındaki dejenerasyon ve bozulma sebebiyle Yeniçeri ocağını kaldırıp yerine Anadolu’dan getireceği askerlerle yeni bir ocak hazırlamak istedi.
Hotin seferine çıkmadan önce Kösem Sultan’ın oğlu Şehzade Mehmet’in (2. Osman’ın üvey kardeşi) vefat emrini vermesi halk müziği arasında büyük tepkiye neden oldu. Hem Şeyhülislam’ın yetkilerinin alınması ve Yeniçeri ocağını kaldırıp yerine yeni bir ocak kurma düşüncesi ona pahalıya mal oldu.
2. Osman Nasıl Öldü?Bunları eden Yeniçeriler bir isyanla 2. Osman’ı tahttan indirdi. 2. Osman 1622 yılında Yedikule zindanlarına götürülerek acımasızlık aşağıda hayata veda etti.
4. MURAT DÖNEMİ (1623-1639)
Genç Osman’ı tahttan indirenler, 1. Mustafa’yı baştan tahta geçirdiler (1622-1623) ancak zeka olarak dengesi uygun olmadığı için tahttan indirdiler. Bu kez da 1. Ahmet’in oğlu ve Genç Osman’ın kardeşi olan 4. Murat’ı az önce çocuk yaşta olmasına karşın tahta geçirdiler.
Saltanat Naibesi4. Murat’ın küçük yaşta padişah olması Osmanlılarda yeni bir geleneği başlattı. Padişah annesi “Saltanat Naibesi” olarak yönetimde etkin olmaya başladı. 4. Murat’ın padişahlığının birincil yılları annesi Kösem Sultan’ın idaresinde geçti. Bu dönemde etkili olan Kösem Sultan, sadrazam ile birlikte devleti kendi çıkarlarına makine ettiğinden rüşvet ve ayrıcalık yaygınlaştı. Yeniçerilerdeki disiplinsizlik arttı, devletin itibarı sarsıldı.
Belirli bir yaşa geldiğinde idarenin kontrolünü eline alan 4. Murat, annesi Kösem Sultan’ı etkisiz ışık halkası getirdi, sadrazamı da öldürttü. Devletin içinde bulunduğu kötü durumun haberdar 4. Murat, zorlama ve baskı uygulayarak ayrıca Yeniçerileri yoklama altına aldı hem de Celali ayaklanmalarını bastırdı.
İçki Ve Tütünü Yasaklayan Padişahİçki ve tütün içmeyi, gece sokağa çıkmayı yasakladı. böylece Yeniçerilerin kışlalarından ayrılmalarına ve İstanbul’da huzursuzluk çıkarmalarına engel olmayı amaçladı. 4. Murat, saray giderlerini kıstı, paranın değerini yükseltti, devletin ekonomisini düzeltmeye çalıştı.
4. Murat, devletin içinde bulunduğu durumu bütün olarak ortaya dahil etmemek, sorunların nasıl çözümleneceğini belirleyebilmek amacıyla, bir takım devlet ve bilim adamlarına çalışmalar yaptırmış ve raporlar hazırlattı. Bunlar içerisinde en önemlisi Koçi Bey Raporudur.
Bağdat ve Revan Seferleri4. Murat, İran’ın Osmanlı topraklarına saldırısı arttığı için Bağdat ve Revan seferlerine çıktı.
Kasr-ı Şirin AntlaşmasıBu seferler sonucunda Doğu Anadolu, Revan ve Bağdat, İran’ın elinden geri alınmdı. 1639 yılında Kasr-ı Sevimli antlaşması yapıldı. Bu antlaşmaya göre:
Zağros Dağları iki ülke arasında hudut oldu. Bağdat (Irak) Osmanlılarda, Revan Safevilerde kaldı. Kasr-ı Şirin antlaşmasında çizilen sınırlar başlıca alınarak günümüz İran sınırı belirlendi.
4. Murat 17 yıl hükümdarlık yaptıktan sonra, henüz 28 yaşında vefat etti.
1. İBRAHİM DÖNEMİ (1640-1648)
1. İbrahim, 1639 yılında tahta geçtiğinde yirmi beş yaşındaydı. Şehzadeliği sırasında öldürüleceği endişesi ile sinirleri son derece bozuldu. Ama, daha sonraki yıllarda devlet işleriyle bizzat ilgilenmeye başladı.
Sultan Birinci İbrahim, fazla eli açık ve lütufkâr bir padişahtı. Fakirlere ve kimsesizlere yardım etmeyi fazla severdi. Çıkardığı fermanlarla açlık ve kıtlığın önlenmesine çalıştı. Saltanatı sırasında, annesi Kösem Sultan’ın etkisinde çok kaldı.
Bu sırada sadrazamlık koltuğunda yer alan Kemankeş Kara Mustafa Paşa devlet işlerini en iyi şekilde yürüttü. Kemankeş Kara Mustafa Paşa, Safeviler’le Kasr-ı Şirin Antlaşmasını imzalayıp, İstanbul’a geldikten sonra, giriştiği malî işlerde de başarılı oldu. Ocaklı sayısını indirip maaşlarının ahenkli olarak verilmesini sağladı. Bu olumlu etkinlikler sonunda devlet bütçesi denkleşmiş oldu.
Donanma işleriyle de ilgilenen Kemankeş Mustafa Paşa, her sene belirli miktarlarda Kadırgalar yapılıp donatılmalarını sağladı.
8 sene 9 ay padişahlık yaptıktan daha sonra 1648 yılında boğularak şehit edildi.
4. MEHMET DÖNEMİ (1648-1687)
Ava olan merakı yüzünden tarihte “Avcı Mehmet” olarak anılır. 39 takvim saltanatıyla 1. Süleyman’dan daha sonra en uzun vakit hükümdarlık yapan Osmanlı padişahıdır.
Saltanatının birincil yılları kargaşa içinde geçti. Bu dönemde devlet yönetimine babaannesi Kösem Sultan kadar annesi Turhan Sultan da karıştı. Zamanla iki kadın arasındaki rekabet artan bir şekilde arttı. Kösem Sultan 4. Mehmet'i tahttan indirerek Turhan Sultan'dan kurtulmak istiyordu oysa bu planı öğrenilince 1651 yılında Turhan Sultan'ın adamları tarafından öldürüldü.
Tarhuncu Ahmet Paşa Hangi Alanda Islahat Yapmıştır?1652 yılında malî durumu düzeltmesi için Tarhuncu Ahmet Paşa'yı sadrazam yaptı. Boşboğaz giderleri azaltan ve tüm görevlilere vergi koyan sadrazam devletin gelirini artırdı. Fakat rakipleri tarafından padişahın gözünden düşürüldü ve öldürtüldü. Arkasından gelen sadrazamlar devlet işlerinin daha da bozulmasına niçin oldular.
Vaka-i Vakvakiye (Çınar Vakası)Askerin bir bölümüne ayarsız para verilmesinden ve bir bölümüne ise hiç aylık verilmemesinden ötürü İstanbul'da isyan çıktı. Ayaklananların padişaha verdikleri bir listedeki 30 devlet adamı ve saray ağası öldürtüldü ve cesetleri Sultanahmet Meydanı'nda bir çınar ağacına asıldı. Bu olaya Vaka-i Vakvakiye (Çınar olayı) denir.
Osmanlı - Venedik Savaşı1656 yılında Çanakkale boğazı önlerinde Venedik donanmasıyla yapılan savaşta Osmanlı donanması ağır bir mağlubiyet aldı ve Bozcaada ile Limni Venediklilerin eline geçti, ayrıca Çanakkale Boğazı yoklama altına alındı. Bu şart İstanbul'da büyük paniğe yol açtı. Aynı sene iç ve dış sorunlara çözüm bulmak üzere Turhan Sultan tarafından sadrazamlığa Köprülü Mehmet Paşa getirildi.
Köprülüler Dönemi4. Mehmet ve Turhan Sultan'dan bütün yetki bölge Köprülü, İstanbul ve Anadolu'da güvenliği sağladı. Venediklileri yenilgiye uğratarak Bozcaada ve Limni'yi geri aldı. Ölümünden sonradan yerine Fazıl Ahmet Paşa geldi. Fazıl Ahmet Paşa Avusturya'dan Uyvar Kalesini alıp Vasvar antlaşmasını imzaladı. Venediklilerden de Girit'teki Kandiye kalesini aldı ve 24 sene süren Girit savaşına son verdi. 4. Mehmet sadrazam ile birlikte Lehistan seferine çıktı ve 1672 yılında Bucaş antlaşmasını imzaladıktan daha sonra Edirne'ye döndü.
Lehistan'ın mukavele şartlarına uymaması yüzünden ertesi sene her tarafta sefere çıkıldı ve savaş 1676 yılında son buldu. Benzer yıl Fazıl Ahmet Paşa ölünce 4. Mehmet sadrazamlığa Köprülü ailesinin yetiştirdiği Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'yı getirdi. 4. Mehmet sadrazamla birlikte Rusya'nın ele geçirdiği Çehrin kalesini geri edinmek için sefere çıktı. Kalenin alınmasının ardındaki 1678'de Edirne'ye döndü. 1681 yılında Ruslarla yirmi sene süreli bir saldırmazlık antlaşması yapıldı.
Osmanlı - İngiltere İlişkileriEylül 1675'te İngiltere ile imzalanan bir antlaşmayla, 1. Elizabeth döneminden beri bu ülkeye tanınmış olan imtiyazlar sistemli bir şekilde özetlendi ve laf konusu imtiyazlar ve kapitülasyonların yürürlükte olduğu belirtildi.
İkinci Viyana kuşatması4. Mehmet döneminin en kayda değer olayıdır. 4 Mehmet'in sadrazamı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa ordu ile birlikte Viyana'ya değin gitmiştir, abluka esnasında Belgrad'ta bulunan padişah kuşatmanın başarısızlıkla sonuçlanmasından sonradan İstanbul'a dönmüştür. 1683 yılında gerçekleşen abluka iki ay sürmüş, Tuna Nehri'nin kuzeyinden gelen düşman kuvvetleri yüzünden Osmanlı Ordusu iki alev aralarında kalıp, ağır kayıplar vererek Belgrad'a çekilmiştir. Yenilginin sorumlusu olarak görülen Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın Belgrat'ta idam edilmesi ardından Sadrazamlığa Kara İbrahim Paşa getirilmiştir.
Abluka sonrasıKuşatmanın arkasında Avusturya, Lehistan ve Venedikliler birleşerek karşı saldırıya geçtiler. Bu dönemde Estergon, Peşte ve Budin kaybedildi. Venedikliler Ayamavra, Preveze, Mora ve Atina'yı ele geçirdiler. Ordu Mohaç Savaşı'nda ağır bir yenilgiye uğradı. Tüm bu gelişmeler 4. Mehmet'e aleyhinde bir güvensizlik yarattı. Ordu ayaklanarak padişahın tahttan indirilmesini ve yerine kardeşi Süleyman'ın geçmesini talep etti.
4. Mehmet İkinci Viyana bozgunundan sonra, ordunun ve devlet erkânının oy birliğiyle 8 Kasım 1687 günü tahttan indirildi. Bundan sonraki ömrü, saraydaki bir odada yanına konulan iki cariye ile bütün bir hapis hayatı biçiminde sürdü. 1693 yılında Edirne’de vefat etti.
2. SÜLEYMAN DÖNEMİ (1687-1691)
2. Süleyman padişah olduğu sırada askeri zorbaların ortalığı karıştırması üzerine onlarla mücadeleye girişti ve kısmen de olsa asayişi sağladı. Sultan 2. Süleyman kendi iç meseleleriyle uğraşırken, Venedik ve Lehistan'da da kaos yaşanıyordu. Ancak o an için asayişi sağlamış olan Avusturya, Osmanlı'nın içinde bulunduğu kaos ortamından yararlanmasını bildi.
Tuna'yı geçen Avusturya kuvvetleri Eğri (14 Kasım 1687) İstoni ve Belgrad kalelerini (6 Eylül 1688) ele geçirdiler. Belgrad'ın düşmesi, Avrupalılara Balkanların yolunu açtı. Bosna, Erdel ve Eflak Avusturyalılar kadar işgal edildi. Bu ilerleyiş karşısında toparlanan Osmanlı kuvvetleri karşı saldırıyı başlattılar.
30 Ekim 1688'de Çelebi İbrahim Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri Eğriboz zaferini kazandılar. 1989 yılı yazında Sultan Süleyman Han, Avusturya seferine çıktı. Sadrazam Köprülü Fazıl Mustafa Paşa komutasındaki yenilenmiş Osmanlı kuvvetleri, 8 Temmuz 1690'da Gladova ve Orsova'yı geri aldılar.
Kanije 11 Temmuz 1690'da düşman eline geçtiyse de, Osmanlı kuvvetleri 8 Ekim 1690'da Belgrad'ı geri almayı başardılar. Böylece Tuna Hattı her tarafta belirlenmiş oldu. Sultan 2. Süleyman, 4 sene gibi kısa bir vakit padişahlık yaptı. Bunun son iki yılını yatak hastası olarak geçirdi. Gün geçtikçe zayıflıyordu. 22 Haziran 1691'de Edirne'de vefat etti.
2. AHMET DÖNEMİ (1691-1695)
3 sene 7ay ondört gün saltanat sürdükten sonradan, yakalandığı siroz hastalığından kurtulamayarak 1695 yılında Edirne’de vefat etti. Cenazesi İstanbul’a getirilerek Kanûnî Sultan Süleyman Türbesine defnedildi.
Avusturyalılar Varat ve Lipva kalelerini işgal etmiştir. Avusturyalılar, Boğdan ve Erdel'e yeniden saldırıya geçmiş, Yanova'yı işgal ederek, Belgrad'ı kuşatmıştır. Sakız adası işgal edildi. Koyun adalarındaki zaferden sonra Sakız adası bitmiş ele geçirilmiştir.OSMANLI DEVLETİ’NİN GERİLEME DÖNEMİ
Osmanlı Devleti’nin gerileme devri 1699 Karlofça antlaşmasından, 1792 Yaş antlaşmasına dek sürer.
2. MUSTAFA DÖNEMİ (1695-1703)
Osmanlı padişahları aralarında sefere çıkan son padişahtır.
Avusturya savaşları devam etmiş ve Zenta savaşında ağır bir yenilgi alınmıştır.
Karlofça AntlaşmasıOsmanlı’nın anlaşma isteği üzerine Kutsal İttifak devletleriyle 1699 yılında Karlofça antlaşması imzalanmıştır. Karlofça antlaşması Osmanlı’nın büyük çapta toprak kaybettiği birincil antlaşmadır.
Tanrısal İttifak üyesi olan Rusya ile sonradan İstanbul Antlaşması imzalanmıştır.
Edirne olayı meydana gelmiştir. 1703 yılında Edirne’de vefat etti.
3. AHMET DÖNEMİ (1703-1730)
Sultan 3. Ahmet 1703 yılında tahta çıktı. Lale devri padişahıdır.
Prut Savaşıİsveç Kralını kovalayan Rus birliklerinin Osmanlı topraklarına akınlar düzenlemesi üzerine Osmanlı Devleti Rusya'ya aleyhinde savaş ilan etti. 1711 yılında yapılan Prut savaşını Osmanlılar kazandı. Yapılan antlaşmada Ruslar Kaflofça’daki kazanımlarını kaybettiler.
Venedikli korsanların Osmanlı ticaret gemilerine saldırmaları ve Mora halkının Osmanlı yönetimini istemesi üstüne Venediklilere savaş açıldı. Silahtar Ali Paşa 1715 yılında Modon, Koron ve Navarin'i alarak Mora'yı fethetti
Avusturya alınan yerlerin Venedik’e iade edilmesini istedi. Bu üzerine yapılan Petrovaradin savaşında Avusturya ordusu Osmanlı kuvvetlerini bozguna uğrattı.
Lale DevriAvusturya ile 1718 yılında imzalanan Pasarofça antlaşmasından daha sonra Osmanlı Devleti’nde 1730 yılındaki Patrona Halil İsyanına değin 12 sene sürecek Lale devri başladı.
Osmanlı-İran Savaşı1723 yılında Şirvan'da meydana çıkan karışıklıklar üstüne Rusya ile anlaşan Osmanlı Devleti'nin Kafkasya ve İran'a üç cephede savaş açtı. Andican'da Safevîlerin karşı alınan yenilgi üzerine İran Şahı II. Tahmasp ile Hemedan Barışı imzalandı.
27 yedi sene gibi uzun bir vakit tahtta kalan Sultan Üçüncü Ahmet, meydana çıkan Patrona Halil isyanı sonunda, 1 Ekim 1730 tarihinde padişahlıktan çekildi.
1. MAHMET DÖNEMİ (1730 – 1754)
Sultan 1. Mahmut, padişahlığının ilk günlerinde, kendisini tahta çıkaran isyancıların isteklerini gerçekleştirmek zorunda kaldı. Aynı sene tören yapılacağı bahanesiyle saraya çağrılan Patrona Halil ve yandaşları yakalanarak öldürüldü.
İran SavaşlarıOsmanlı kuvvetleri İran seraskeri Ahmet Paşa ile Erzurum valisi ve Revan seraskeri Hekimoğlu Ali Paşa kumandası altında iki koldan harekete geçti. 30 Temmuz 1731'de Kirmanşah alındı. 15 Eylül'de Kürican sahrasında İran kuvvetleri bozguna uğratıldı. Urmiye ve Tebriz ele geçirildi. İran şahının sulh istemesi üzerine Ocak 1732'de Ahmet Paşa Antlaşması imzalandı. Buna göre Aras nehri iki devlet aralarında sınır kabul edilidi. 1733'te İran'da iktidarı ele geçiren Nadir Şah, Osmanlıların eline geçen bölgeleri elde etmek için yeniden savaş açtı. 1735'te Arpaçay'da yapılan muharebeyi Osmanlılar kaybetti. Gence, Tiflis ve Revan İran'ın eline geçti.
Rusya ve Avusturya SavaşlarıOsmanlı Devleti'nin doğuda İran ile mücadelesini fırsat bilen Avusturya ve Rusya da iki cepheden harekete geçmişti. Azak kalesini ele geçiren Ruslar, Osmanlıların toparlanmasına meydan vermeden Gözleve, Kılburun ve Urkapı'yı da işgal ettiler. 12 Temmuz 1737'de harekete geçen Avusturya ordusu ise, Bosna, Sırbistan ve Eflak'a girdi. Bu mağlubiyetler üzerine 1. Mahmut sadarete getirdiği Muhsinzade Abdullah Paşa'yı Rusya üzerine, Hekimoğlu Ali Paşa'yı da Avusturya üstüne sefere memur etti.
Muhsinzade süratli bir hareketle Özi ve Kılburun kalelerini ele geçirirken, Hekimoğlu Ali Paşa ise Banya Luka'yı kuşatan Avusturya kuvvetlerine büyük bir darbe indirdi. Yapılan savaşta Avusturya kuvvetlerinin asker zayiatı 60 bin idi. Hekimoğlu Ali Paşa'nın bu zaferi İstanbul'da büyük bir sevince yol açtı. Avusturya ve Rusya barıştırma arzu etmek zorunda kaldı. Nihayet 18 Eylül 1739'de yapılan Belgrad Antlaşması'yla Avusturya ile Tuna ve Sava nehirleri sınır olarak belilendi ve 1718 yılında imzalanan Pasarofça Antlaşması ile kaybedilen Kuzey Bosna, Batı Eflak ve Belgrad dahil Kuzey Sırbistan geri alındı. Rusya ise Azak Kalesi'ni ele geçirmekle beraber Azak Denizi'nde donanma bulunduramayacaktı.
Kapitülasyonların Kesintisiz Hale Gelmesi (1740)Rusya ve Avusturya ile imzalanan Belgrad anlaşmalarında aracılık ve kolaylaştırıcı rol üstlenen Fransa'ya bu kapitülasyonlar 1740 yılında imzalanan bir anlaşmayla sürekli olarak verildi.
Avrupa devletleriyle anlaşmalar karşılayan Padişah I.Mahmut Han, baştan İran üzerine döndü. Nadir Şah, bu vaziyet aleyhinde Osmanlılarla baş edemeyeceğini anlayınca, Kasr-ı Şirin Antlaşması maddeleri üzerinden uzlaşma teklifinde bulundu ve bu özlem kabul edildi (1746)
Güç bir dönemde padişah olmasına rağmen ülke içinde ve haricen huzuru sağlay Kaynak: www.islamveihsan.com URL: https://www.islamveihsan.com/osmanli-devleti-kisaca.html
